ديدگاه

فرهنگ استفاده از فضای مجازی

آزاده روح الامینی|

گسترش اینترنت وفضای مجازی در جامعه ما ایجاب می کند ، که به مسئله فرهنگ سازی و اخلاق بنا به دلایلی چند  بیشتر اهمیت بدهیم. ویژ گی فضای مجازی این است که اولا زمان و مكان هر دو براي فضای مجازی معنی ندارند، خواننده يك فضای مجازی هرگز منتظر يك ساعت خاص براي دسترسي به اطلاعات باقي نمي ماند و به محض تماس با رسانه خود در اينترنت، در جهان سايبر قرار مي گيرد و اين يعني دسترسي سريع و آنلاين به اطلاعات، نه برف، نه باران، نه كمبود وسايل نقليه زميني و دريايي و نه مشكل تنظيم ساعت هيچ كدام نمیتوانند، مشکلی ایجاد کنند.

ثانیا  يكي از هيجان انگيزترين ويژگي هاي فضای مجازی ، دوسويه بودن آن است. مسیری برای ارسال پیام ومسير ديگري هم براي مخاطب هست تا اطلاعات خود را براي رسانه ارسال كند. به گقته دیگر فضای مجازی يك خيابان دو طرفه است که  امكان ارتباط بي واسطه و چيزي شبيه به ارتباط چهره به چهره وجود دارد. به عبارت ديگر، هر دو طرف، هميشه به یکدیگر دسترسي دارند.

  ثالثا در فضای مجازی ، گرافيك هاي متعدد و متحرك، تصاوير تغيير يابنده، صدا و موزيك به كمك خبرها، مقاله ها، گزارش ها و… مي آيند تا تأثيرگذاري مطلب به اوج خود برسد و كاربران رسانه هاي الكترونيك به هيچ وجه احساس خستگي نكنند.

 اما ضمن امتیازات فراوان ، اينترنت به واسطه داشتن سه ويژگي، قابليت دسترسي آسان كاربران به آن، استطاعت داشتن همگان در پرداخت بهاي آن، ناشناس ماندن مصرف‌كنندگان آن به   دغدغه ای مهم برای خانواده ها وجامعه تبدیل شده است .

این سه ویژگی در اصل دلالت بر شخصی شدن نوع ارتباط در فضای مجازی است که این نزدیک شدن حریم ها اگر همراه با رعایت خطوط قرمز نباشد منجر به از بین رفتن هنجار های اجتماعی و فرهنگی و تخریب ارزش های مشترک انسانی خواهد شد .

 از نگاه دیگر رعایت اخلاق در فضای مجازی یعنی انتشار دهندگان اطلاعات بايد تأثير اطلاعاتشان را بر مخاطبان در نظر بگيرند و نسبت به ارزش‌هاي اجتماعي، اخلاقي، فرهنگي و عقايد خوانندگان، شنوندگان و بينندگان خود حساس باشند.  آنها باید همواره از خود بپرسند يك  کامنت ، مقاله ، كاريكاتور، تصوير،فیلم يا گزارش مشخص بر بخشي خاص از مخاطبان «چه تأثيري دارد»؟ «روي چه كسي تأثير مي‌گذارد»؟ و «به چه بهايي»؟ به بيان ديگر فرستندگان پیام  بايد درك ، فرهنگي ، اجتماعي و اقتصادي خود را ارتقاء دهند.

 به نظر می رسد نیاز به یک نهادینه سازی و فرهنگ سازی درونی برای تک تک کاربران و  فرستندگان پیام در حوزه مجازی دارد . حاصل مراعات خطوط قرمز  در این حوزه توسط اعضای آن  به شکل گیری فضایی پاک و سالم و بدور از هرگونه پیرایه در زمینه انتشار اطلاعات و استفاده صحیح کاربران از آن  منجر می گردد . البته  الزام رعایت خطوط قرمز برای طرفین ارتباط ( فرستندگان پیام و کاربران )  نیاز به  یک برنامه ریزی جامع دارد که در آن آموزش و فرهنگ سازی ، نظام پیشگیری از تخلف اخلاقی نیز در فضای مجازی لازم است.

میزان ساعات استفاده از این فضای جذاب و و گاهی وقت کش به حدی متعادل باشد که به کار و زندگی خانوادگی ودیگر شئونات زندگی ما مانند دیدار  با اقوام و تماس  نزدیک با آن ها  لطمه نزند.

 بر اساس اصل سودمندی  در هر ارتباطی باید میزان سود ان هم درنظر گرفت . مثلا چقدر دانش من زیاد شد،  چقدر احساس خوبی پیدا کردم  ، و یا مهارتم در مورد ی افزایش یافت که در دنیای واقعی کاربرد دارد.

اصل ضرر نرساندن ویا زیان نداشتن  هم یکی از اصول مهم اخلاقی است که باید به ان توجه شود به عنوان مثال آیا با این حضور مشکل دیگران را درک و حل کردم ، ایا احساسات کسی جریحه دار نکردم  و….

ناشناس بودن این فرصت را فراهم می کند که  به دور از رنگ وریا تجارب خوب و یا بدمان را در زندگی  با دیگران به نوعی اندرزگونه در میان  بگذاریم و موجب شود مخاطبان بهتر موضوعی را بپذیرند . اما بایستی بدانیم حرمت حریم دیگران را رعایت کنیم . از این ناشناسی برای حتک حرمت دوستان وهمشهریان وبقیه انسانها استفاده نکیم . هر چند که این ارتباطات خوب مدیریت شود و آبروی افراد محفوظ بماند ، اما بالاخره حداقل یک نفر یا گروهی هستند که به این اطلاعات دسترسی دارند.  طبق قاعده طلایی هر عملی که انجام میدهید سرانجام به شما برمیگردد ، عده ای دیگر در جای دیگر  یا در حال افشا و یا مشغول شایعه سازی وتخریب شما هستند.

تفاوت میان دنیای واقعی ومجازی است که  اگر به خوبی مدیریت شود  ، می تواند برکات خوبی برای زندگی اجتماعی ما داشته باشد . در زندگی های امروزی که  به دلیل مشغله کاری وگرفتاری ها امکان دیدار  دوستان کمتر و امکان شرکت در انجمنها و… کم است.  وجود تعامل در فضای مجازی برای کاربران یک فرصت  مفیدی برای کسب تجارب وکمی سرگرمی فراهم میکند .

 اما باید در این زمینه میان دنیای واقعی ومجازی افتراق قائل شد.  برخی از ارتباطات ما در دنیای واقعی اتفاق می افتد و برخی در دنیای مجازی است.  گاهی دوست داریم ارتباط دنیای مجازی مان به ارتباط دنیای واقعی هم مبدل شود که این مسئله به خصوص در مورد افراد کم تجربه و نوجوانان بایستی با احتیاط ونظارت بزرگ تر باشد .  و گاه برعکس؛ بنا به شرایطی جدید، تلاش می کنیم رابطه ای که در دنیای واقعی شکل گرفته به رابطه ای مجازی بدل شود . دنیای مجازی، امتیازاتی برای افراد فراهم می کند مثلاً این که تنظیم رابطه ی اجتماعی راحت تر از دنیای واقعی صورت می گیرد. گاه نیاز به این دارید که در رابطه تان فاصله ی بیشتری ایجاد شود. بنابر این ممکن است بلافاصله به ایمیلی که به صندوق ایمیل شما امده پاسخ ندهید. ایمیل ها را می توان هر گاه که مناسب تر تشخیص می دهید یا سر فرصت پاسخ بگویید. پاسخ دادن به کامنت ها هم همین وضع را دارد. گاهی نمی توانید و گاهی نمی خواهید به کامنتی پاسخ بدهید. در فضای واقعی ایجاد فاصله دشوارتر است.

شما گاه در شرایطی قرار می گیرید که با فردی که مایل به ملاقاتش نیستید عملاً روبرو می شوید. چاره را در این می یابید که یا سرد با او برخورد کنید یا به هنگام مواجهه، مسیر تان را عوض کنید. به عقیده من در یک رابطه ی متقابل ضرورت دارد که افراد به حق طرف مقابل در انتخاب عدم تداوم رابطه احترام بگذارند.

گاهی شرایطی پیش می اید که ترجیح می دهید سکوت کنید تا این که به هنگام مواجهه سخنان ناخوشایندی بین شما رد و بدل شود. یا لااقل این حق را برای خودتان هم قائل شوید که در زمانی که مناسب تر تشخیص می دهید  به گفت و گو بنشیند. در این صورت در فضای مجازی نیز  باید دوطرف این حق را برای یکدیگر قائل شوند و به اختیار وآزادی همدیگر احترام بگذارند .

30 دیدگاه

  1. با سلام خانم روح الامینی گرامی
    مطلب بسیار خوبی بود و مفید.انشااله که تمام کاربران آن را بکار بندند و فرهنگ سازی ان را از فرزندانشان شروع کنند.تا در آینده جا بیافتدهر چند در داریون هنوز این امکانات در حد عالی وجود ندارد ولی در حال ورود به خانواده ها می باشد و باید از همین ابتدای ورود در خانواده و مدرسه و….فرهنگ سازی را شروع کرد وقتی افرادی مثل شما وجود دارند که این دغدغه را دارند این خود جای امیدواری دارد .این احساس تکلیف است که باید در همه ی ما وجود داشته باشد
    خسته نباشید با تشکر از مطلبتان زیبا بود

    1. سلام آقای زارع

      با تشکر از دیدگاه شما، بله من هم این مطلب را خیلی دوست دارم و مطالبی را درخصوص تغییر فرهنگ دارم که حتما آنها را برای خوانندگان علاقمندی همچون شما به داریون نما خواهم فرستاد. در اینجا بر خود لازم می دانم از استاد عزیز و گرانقدرم سرکار خانم دکتر بذرافکن در تهیه این مطلب تشکر و قدردانی کنم که همیشه موضوعات خوب و بحث برانگیز و جالبی را به من پیشنهاد می کنند و حامی و همراه من در مسیر زندگی علمی ام بوده و هستند. از راه دور بوسه بر دستانشان می زنم و از خدا می خواهم تا زنده ام در مسیر علم و دانش شاگردیشان را بکنم.

    1. در فضای مجازی رعایت حرمت حریم دیگران مطرح است. هر چند دیده نمی شویم اما دست نوشته هایمان بیانگر اعتقادات، فرهنگ و شخصیت ماست پس بایستی فضای مجازی را فرهنگ سازی کرده و برای آیندگان امن سازیم.

    2. به نظر من در این پست حداقل باید به مسائلی چون حرام یا درست بودن چت در فضای مجازی اشاره شود
      نظر بعضی این است که چت حرام است
      اگر درست است در کجا ؟ وتاچه حدودی ؟
      شناختن ونشناختن چه اثری بر درستی یا نادرستی چت دارد؟
      اثرات چت چقدر مخرب میتواند باشد ؟
      اثرات چت چقدر سازنده میتواند باشد ؟
      حس خوب و نوعی همدلی که در ارتباطات معقول در فضای مجازی به وجود میاید باعث جاذبه این نوع رابطه میشود .
      گاهی دوستی عمیق هم به وجود میاید
      نظر شما چیه کاربر گرامی ؟

      1. سلام شیوا خانم

        از دیدگاه شما متشکرم. صحبت شوا درست است. ما می خواهیم حضور در فضای مجازی و استفاده از آن را فرهنگسازی کنیم. در حالیکه همه ما می دانیم در روابط چه به صورت حضوری و چه به صورت غیرحضوری حد و حدودهایی وجود دارد که برای استمرار ارتباط رعایت آنها ضروری به نظر می رسد و بهتر است به آنها توجه شود.

      2. سلام
        به مطلب خوبی اشاره و سوال خوبی مطرح کرده اید . به نظر من اگر تفاوت میان دنیای واقعی ومجازی به خوبی مدیریت شود ، می تواند برکات خوبی برای زندگی اجتماعی ما داشته باشد . یکی از این مسائل میزان صحت ادعای فردی است که ما اورا نمیبینیم . اگر هوشیار نباشیم فریب خوردن ویا فریب دادن در فضای مجازی اسانتر اتفاق میافتد
        همانطور که روابط خودمان را در دنیای واقعی مدیریت میکنیم باید قادر باشیم در دنیای مجازی هم به همین گونه عمل کنیم .
        فرض بفرمایید که شما دوستی دارید واقعی ، ولی در تماس های تلفنی و مجازی خودتان یک اصولی را رعایت میکنید که به ضرر او تمام نشود وخودتان هم یک فردموجه به نظر برسید .
        اگر در دنیای مجازی هم عاقلانه فعالیت کنیم از محاسن این نوع ارتباط که در قرن حاضر رواج یافته وبیشتر هم میشود استفاده میکنیم
        اما در مورد حرام بودن چت شاید حرفی منصفانه نباشد و نتوانیم به هر نوع چت بگوییم حرام است .
        یکی از روشهای آموزشی موفق آموزش مجازی است که دانشجویان مرتب با استاد خودشان حتی سر کلاس چت میکنند
        این نوع ارتباط راحت ، چه نوشتاری یا صوتی مشکلات تماس وارتباطات کاری را هم کم کرده
        ولی اگر کسی با نیت فریبکاری ویا سرکارگذاشتن کسی ویا بدون در نظر گرفتن ارزش وقت وزمان خودش چت کند شاید درست نباشد .
        ارتباط نادرست مجازی هم مثل رابطه نادرست واقعی مخرب است

  2. سلام خانم روح المینی
    مطلب خوب و جالبی است. ساده نوشته اید و بسیار قابل فهم است. سپاس از شما

  3. دنیای مجازی و واقعی همانگونه که گفته اید تفاوتهای فاحشی با هم دارند. کاش از فضای مجازی به نحو خوبی استفاده شود.

    1. اگر منظورتان از ” عزیز دل برادر” ، “زارع” است، در شرایط انتخابات و بعد هم جشن میلاد، رعایت حال شما را کردم . اگر عمری باقی باشد، به زودی رمان ” قلعه ی داریون” را که دنباله دار است و شاید بالغ بر صد قسمت باشد ، هفته به هفته در سایت به نمایش خواهم گذاشت: هر چه خدا بخواهد عزیز دل برادر….

    1. سلام خانم دکتر امینی

      از اینکه وقت گذاشتید و این مطلب را خواندید متشکرم. منتظر نظرات مفید شما هستم.

  4. سلام آزاده جان
    من هم لذت بردم .هنوز در سطوح بالا هم اين فرهنگ نهادينه نشده . موفق باشيد

  5. سلام خانم روح الامینی

    معلمی که اسمش شنیده بودم و خیلی دلم میخوا ست توی کلاسش بودم ولی توفیق حاصل نشد .
    وقتی سلامش میکردم واو با لبخندیدی ملیح جانم میگفت ، همیشه میگفتم خدایا از چه نعمتی محروم شدم.
    تا اینه در کلاس خصوصی او شرکت کردم . دیدم دقیقا از همون ادم هایی است که هر چه دارد در نگاه اول است و نه ارتباط و نه علمش عمق ندارد و ظرفیتش هم مجموعه تهی است .
    به یاد این جمله افتادم که شهر از بالا زیباست و آدم ها از دور جذاب ،لطفآ فاصله مناسب رو حفظ کنید تا قشنگ بمونین .
    ارتباط مجازی این فرصت را میدهد که یک ارتباط زیبا ، زیبا بماند .

    1. سلام سروش

      ممنون از نظرات مفید و خواندنی شما، برای من خیلی جالب است که شما هر دیدگاهی را با داستان و واقعیت مفیدی آغاز می کنی که حرفی برای گفتن دارد و این نشان دهنده فکر باز و کنجکاو شماست. مطمئنا فردی هستید اهل مطالعه و پرس و جو. وجود افرادی مثل شما محیط مجازی را به یک مدرسه و دانشگاه مجازی تبدیل می کند. من به خانواده شما تبریک می گویم و همیشه منتظر خواندن دیدگاه های شما هستم. موفق و موید باشید.

  6. سلام البته به نظر من كه شما درست گفته اید بارعايت كردن حقوق ديگران و فرهنگ سازي ميتوانيم باكمال آرامش به اين قضايا نگاه كنيم .البته به تفاوت های فرهنگی هم در این مسئله دخیل است و باید با دیدی دیگری هم به آن نگاه کرد . مثلا شايد مردی برنتابد كه همسرش رابطه مجازي حتي درحيطه كاري هم با يك مرد ديگر داشته باشد چه برسد به ارتباط غیر کاری و برای دیگری عالم مجاز واقعی نباشد وحساسیت زیادی نداشته باشد . نظر شما چیه ؟

    1. سلام، نظر شما درست است، اما چرا همیشه نگاه اول ما در هر قضیه روی مرد است!؟ شاید زنی برنتابد که همسرش رابطه مجازی حتی درحیطه کاری هم با یک زن دیگر داشته باشد چه برسد به ارتباط غیر کاری. در این مورد چی؟

  7. با سلام خدمت خانم روح الامینی
    بله شما درست میفرمایید در جامعه ی امروز مرد و زن باید دوشادوش هم در تمام عرصه ها فعالیت کنند تا شاهد رشد همه جانبه باشیم.اینکه مرد یازن دید خود را روی این مسائل متمرکز کنند خود باعث عقب ماندگی جامعه میشود و شکست را برای هرکدام از انها رقم خواهد زد.غیرت و تعصب و… چشم انسان را کور میکند و واقعیات را نمیبیند.پس انشااله که شاهد حضور مران وزنان در تمام فعالیتهای اقتصادی سیاسی اجتماعی و… باشیم تا شاهد موفقیت را در آغوش کشیم.
    با تشکر از جنابعالی

  8. سلام معمولا این اخلاق ها بیشتر در مردها دیده میشه در زنها کمتر ویا خیلی جدی نمیگیرند . به هرحال این یک مسئله فرهنگی است ودر هر دو جنس هست . در حد تعادل خوبه ولی افراطی آن اعصاب خرد کن هست .

  9. در یک سفر کاری یه بنده خدایی با قیافه جدی وکمی بداخلاق که آشنایی کمی هم از قبل داشتیم، در گروه کاری ما بود. وقتی کار جدی گروه شروع شد ، او از همون اول لپ تاپ را روشن کرد ، من فکر کردم شاید چیری توی اون داره و برای گروه مفید است .ولی با تعجب دیدم به شبکه وصل و مشغول شد .هر کاری بهش محول می شد ، چون منو می شناخت به من اشاره میکرد ومی گفت منم مثل …فکر میکنم و یا فلانی نظر مرا می دانند . فکر میکردم چقدر این بنده خدا مدیریت زمان بلد است وبا چه مهارتی از وقتش استفاده میکند وحتما یکی دو مقاله نوشت.
    دیدم فضولی بدجوری آزارم میده، به بهانه این که شیرینی تعارفش کنم نگاهی هم به صفحه لپ تاپش اندختم ، دیدم داره ( Angry bird) بازی میکنه .

    1. سلام

      به نظر من کار شما اسمش فضولی نیست و بلکه راهی ست برای پاسخ به سوال ذهنی تان که اگر بدون جواب می ماند علاوه بر گذاردن انرژی منفی بر روی افکارتان در حیطه کاری، خدا می داند تا کی ذهنتان مشغول پاسخ به این سوال می بود. من هم اگر جای شما بودم حتما به دنبال راهی برای انداختن نیم نگاهی به صفحه لپ تاپش بودم و گرنه آروم و فرار نداشتم 🙂 زیرا رفتارش حس کنجکاوی من را با چندین علامت سوال برانگیخته بود.

  10. سلام خانم روح الامینی
    والا به خدا مثبت اندیش بودن هم حدی دارد .شما زحمت کشیده یک مقاله نوشته ای که به اختیار وآزادی همدیگر احترام بگذازیم و خیلی چیزهای خوب دیگر که همه در دنیای دیجیتال و مجازی مهم هستند .حالا با به این خانم یا اقای محترم که خودش هم به فضولی اقرار کرده میگویی کار شما اسمش فضولی نیست و بلکه راهی ست برای پاسخ به سوال ذهنی تان که اگر بدون جواب می ماند علاوه بر گذاردن انرژی منفی بر روی افکارتان در حیطه کاری، خدا می داند تا کی ذهنتان مشغول پاسخ به این سوال می بود. حتما دنیا به اخر می رسید ! ظاهرا این بنده خدا از شما زرنگ تر است و اگر راهی بود که میتوانشت نیم نگاهی به صفحه لپ تاپش بیندازد ، از همان اول موضوع را فهمیده بود واحتمالا مهارتش در بازی مذکور به رخ طرف کشیده بود . ممکن است در دوطرف یک میز بزرگ بوده اند . به نظر من در هر حال کار بدی بوده واگر من بودم بطور خیلی شفاف میگفتم مثل اینکه فلانی…خیلی مشغولی اگر چیزی هست به ما هم بگو . واگر هم سن وسال خودم بود که یک تی پا ولگد هم نثارش میکردم که بلند شه وکارش انجام بده.

    1. سلام سروش

      بهتر بدانیم که در چه محیطی هستیم، استفاده از دنیای مجازی با بازی در محیط کاری خیلی فرق دارد، کار این خانم یا آقا در مورد همکارش، از همه مهمتر در یک سفر کاری را نمی توان فضولی گذاشت، بیایید از کلمات بهتر استفاده کنیم 🙂 مثلا به جای “خسته نباشید” که انرژی منفی می دهد بگوییم “خدا قوت”. در مورد پیشنهاد شما باید بدانیم که آقایان در تصمیم گرفتن خیلی سریعتر از خانمها عمل کرده و واکنش نشان می دهند اما خانمها محتاط برخورد می کنند. به هر حال نظر شما هم مفید است مثل بقیه نظراتتان. متشکرم

  11. با سلام و تشکر از سرکار خانم روح الامینی و دکتر لیلا بذرافکن…. ایشان در انتهای تحقیق جامع و فسیح خود، عنوان نموده اند که: گاهی شرایطی پیش می آید که دو نفر ترجیح می دهند سکوت کنند تا……….. و من هم جسارت کرده و عرض می کنم که: آری ! فریاد را همه می شنوند، هنر واقعی شنیدن سکوت است. پویایی و پایایی را برایتان آرزومندم.

    1. سلام آقای زارع

      با تشکر از نظر شما، حالا که صحبت از سکوت شد می نویسم «سکوت سرشار از ناگفته هاست.»، «خدا دوست سکوت و سکوت تنها صدای خداست…»، «سکوت فریاد معرفت است…»، آری! فریاد را همه می شنوند، هنر واقعی شنیدن سکوت است. موفق باشید.

  12. سلام دهقانی عزیز…. کلمات پویا و پایا ، کلماتی کاملا فارسی هستند. در لغتنامه دهخدا برای آن ها معانی زیر آمده است:
    پویا: پوینده-رونده-دونده
    پایا:ثابت-ابدی-دائم-باقی-پاینده
    در سایر لغتنامه ها، معانی مترادف دیگری هم آمده است. برای مثال، پایا به معانی پایدار و محکم هم آمده است.

    به این ترتیب معانی مترادف مختلفی را برای جمله ی “پویا و پایا باشید” می توان آورد. مثل: پوینده و پاینده باشید- فعال و جاوید باشید- پرکار و ماندگار باشید و امثال این ها

    در اصطلاح، این جمله ی کاملا فارسی به جای جمله ی “موفق و پیروز “باشید به کار برده می شود.

    پویا و پایا باشید عزیز دل برادر….

پاسخ دادن به جلیل زارع لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا