اخبارفرهنگ مردم داریونهمه

فرهنگ مردم داریون/قسمت بیست و دوم: ادامه کسب و کار مردم داریون/ تقسیم و فروش محصول

بین ارباب و برزگر نوعی قرارداد وجود داشت: زمین، آب، ابزار کار و سرمایه لازم اولیه از او بود و کار کاشت و آبیاری و برداشت از برزگر. هر چاه چند برزگر داشت که با هم روی زمین ارباب کار می کردند.

به کوشش: جلیل زارع

تقسیم محصول
سهم مالک، سهم ارباب، سهم رعیت و برزگر
پرداخت مستقیم مالیات به دولت چنان که می گویند وجود نداشته است. اما “عشر” یا ده یک محصول زمین های زراعتی به مالک اختصاص داشت.(1) پیش از برداشت، دو نفربه عنوان نماینده ی مالک برای برآورد میزان محصول به روستا می آمدند و میزان محصول آن سال را برآورد می کردند. جالب این که دقت آن ها قابل توجه و برآوردشان بسیار به میزان واقعی نزدیک بود. اینان که ممیز نامیده می شدند با اسب به میان کشتزار گندم می رفتند و پس از یک تاخت که طول و عرض کشتزار را می پیمودند برمی گشتند و می گفتند که این زمین فلان مقدار مثلا 2000 من گندم می دهد و این مقدار آن به مالک تعلق می گیرد. پس از برداشت محصول، نخست سهم مالک مطابق با مقداری که ممیز تعیین کرده بود برای مالک کنار گذاشته می شد.
مالک سهم دیگری نیز داشت و آن سه چهارم از محصول زمین های “پاریو” (2) بود و تنها یک چهارم آن به رعیت و برزگر تعلق می گرفت و چنانچه رعیتی از کشت این زمین ها خودداری می کرد زمین زیر کشت او که با آب چاه آبیاری می شد نیز از وی گرفته می شد و باز مجبور می گردید به منظور امرار معاش برای مالک کار کند.
هر مالک یک کدخدا داشت که مسئول رسیدگی به کارهای او بود. مثلا مالک چهار دانگه کدخدایی داشت که به کدخدای چهار دانگه موسوم بود. او سهم مالک را می گرفت و برای وی می فرستاد.

سهم ارباب و رعیت
بین ارباب و برزگر نوعی قرارداد وجود داشت: زمین، آب، ابزار کار و سرمایه لازم اولیه از او بود و کار کاشت و آبیاری و برداشت از برزگر. هر چاه چند برزگر داشت که با هم روی زمین ارباب کار می کردند.
طبق قراری که با هم گذاشته بودند نصف محصول پس از کسر سهم مالک و مخارج ارباب در هزینه ی کاشت، داشت و برداشت به ارباب می رسید و نیم باقی مانده به تمام برزگران.
فروش محصول
مقدار کمی از محصول در همان زمان برداشت صرف خرید نیازهای روزمره می شد که چنان که گفته شد از طحاف یا پیله ور خریداری می گردید.
بخش عمده ی گندم، جو و ذرت تولیدی، صرف آذوقه سالانه و پرداخت بدهی به طلبکاران می شد. مقداری از آن نیز پیله وران یا طحاف ها می خریدند. بقیه محصول را در ابتدا با قافله و بعدها با ماشین به شیراز می بردند و در آن جا به فروش می رساندند. کار فروش محصول با توجه به زمان رفت و برگشت چند روز طول می کشید. پس از فروش، بخشی از درآمد صرف خرید لوازم مورد نیاز می شد و بقیه ی آن به صورت وجه نقد به روستا برمی گشت.

خرمن بهره ای
یکی از کارهای پسندیده پس از برداشت هرگونه محصول، بخشیدن مقداری از آن به اقوام و نیازمندان بود. عنوان این بخشش محصول را “خرمن بهره ای” گذاشته بودند. یعنی بهره ای که از خرمن به دیگران می رسد. کم تر کسی بود که بدان عمل نکند. چرا که آن را موجب برکت در محصول خود می دانستند. زیبایی کار بیش تر از آن جهت است که معمولا صاحب محصول بدون مراجعه ی افرادی که قرار بود خرمن بهره ای به آن ها برسد، سهمی را که در نظر گرفته بود بی مزد و منت برای آن ها می فرستاد.
این کار ممکن بود هنگام سرزدن دیگران به باغ یا کشتزار نیز صورت گیرد و زحمت صاحب محصول را کم تر کند.

پانوشت:
1 – زمین های داریون، دو مالک عمده داشته است: معدل یا معدل السلطنه مالک دو دانگه و حسام زاده مالک دو دانگه.
2 – همان پاریاب است و به زمین هایی گفته می شود که با آب قنات یا رودخانه آبیاری شود. بخشی از زمین های کشاورزی دشت داریون با آب قنات آبیاری می گردد.

*برگرفته از کتاب “فرهنگ مردم داریون”، نگارش و ویرایش: جلال بذرافکن

ادامه دارد … ( قسمت بعد: ادامه ی کسب و کار مردم داریون | دامداری )

امتیاز کاربران: اولین نفری باشید که امتیاز می دهد!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا