فرهنگ مردم داریون / قسمت شصت و سوم: ادامه بازی های محلی داریون

به کوشش: جلیل زارع

16- پوی گومی
نوعی بازی دو تا چهار نفره بود با سکه و سنگ. ابتدا سنگی کوچک و استوانه ای شکل را در زمین “می کاشتند” که به آن “گوم” می گفتند. سپس از فاصله ای معین مثلا 10 قدمی به ترتیب سکه های خود را به سمت گوم پرتاب می کردند و سعی می نمودند هر چه نزدیک تر به آن بیندازند. کسی که توانسته بود سکه را دقیق تر پرتاب کند آغازگر بازی بود. به همین ترتیب نفرات دوم و سوم نیز مشخص می شدند. آن گاه سکه ها را به یک روی آن که معمولا “شیر1” بود روی هم می چیدند و نفر اول با سنگ روی آن ها می زد و سعی می کرد آن ها را برگرداند. هر سکه ای که برمی گشت از آن او بود و به عنوان جایزه می توانست باز ادامه دهنده بازی باشد تا زمانی که دیگر سنگ او سکه را برنگرداند و نوبت به دیگری برسد.
17- درنه بازی
نوعی بازی تیمی برای نوجوانان و جوانان و عاشق بزن بزن که به صورت گروهی انجام می شد. این بازی در حقیقت با تهاجم به قلعه و دفاع از آن بود. گروهی می خواستند خانه و قلعه ی دیگران را بگیرند و آن ها بایست از حریم خود دفاع کنند، هر چند آسیب ببینند. تعداد نفرات هر گروه معمولا بین سه تا چهار نفر بود. زمین بازی دایره بزرگی بود که با سنگی بر زمین بازی می کشیدند و به آن “کُوه2” می گفتند. وسیله ی بازی پارچه بافته هایی بود به شکل گیسوی بلند به طول تقریبی 130 سانتی متر که به آن “دِرِنه3” می گفتند. ابتدا آن ها را در فاصله های معین به گونه ای داخل کو قرار می دادند که سر آن روی خط دایره قرار می گرفت و انتهای آن به طرف مرکز دایره. آن گاه یک گروه به قید قرعه درون دایره می رفت و گروه دیگر بیرون از دایره بود. گروه بیرون تلاش می کرد درنه ها را برباید و با آن ها پاهای افراد درون دایره را بزند. گروه درون دایره که هر کدام بالای یک درنه ایستاده بودند می بایست از درنه های خود محافظت کنند و اجازه ربودن آن ها را ندهند، بلکه با گرفتن و کشیدن درنه های افراد رقیب به درون دایره یا زدن پای راست خود به پای آن ها در حالی که دست چپشان درون کُو روی زمین است، یکی یکی آن ها را به اصطلاح بسوزانند و از دور بازی خارج کنند تا خود از درون دایره آزاد شوند و گروه رقیب را درون دایره بفرستند. مهاجمین که ابتدا دست خالی بودند از ضعیف ترین فرد شروع می کردند و درنه ی او را می ربودند و اگر کسی به کمک او می آمد درنه ی خودش در معرض خطر بود. با به دست آوردن یک درنه کار مهاجمین آسان تر می شد؛ زیرا می توانستند به کمک آن بقیه درنه ها را که به منزله ی سنگرهای دفاعی دشمن بود بگیرند. با به دست آوردن تمام درنه ها و شکسته شدن آخرین مقاومت ها، مدافعین وسط دایره پشت به هم می دادند تا ضربه کم تری بخورند و بتوانند در فرصت مناسب (با ضد حمله) مهاجمین را چنان که گفته شد بسوزانند و خود جای آن ها را بگیرند.
این بازی قدرت و تیزهوشی خاص خود را می طلبید و گرنه حاصل آن کتک خوردن با درنه های دردآور بود. آن چه به این بازی اضطراب و هیجان بیش تر می داد رجز خوانی گروه بیرون یا مهاجم بود که تلاش می کرد دل حریفان اسیر را بیش تر خالی کند.
18- ترکه بازی
از جمله بازی هایی که عمومیت بیش تری داشت و در عروسی ها از آن استفاده می شد. شاید بتوان گفت مهم ترین بازی دسته جمعی عروسی ها بود که امروزه نیز به ندرت رواج دارد.
بازی با صدای ساز و نوای نقاره همراه بود. این نوا ریتم خاصی داشت که برای همه شناخته شده بود و می توانست به نوعی دعوت برای تماشای بازی یا اعلام آغاز بازی باشد.
تعداد نفرات بازی کننده در آن، دو نفر است که داوطلبانه می توانند جای خود را با علاقه مندان دیگر عوض نمایند. این بازی ساده ی پر طرفدار بین جوانان و میانسالان رواج داشت و دارد. وسایل بازی در آن دو تکه چوب است: یکی تیر چوبی بزرگ به نام “پایه” و یک چوب باریک یک متری که به آن “ترکه” گفته می شود. زمینه بازی دایره بزرگی است به نام “کُو” که در جایی باز کشیده می شد. کسی که تیر چوبی در دست داشت و پایه دار نامیده می شد در میانه ی کُو، پایه را مایل نگه می داشت و با حرکت آن مانع می شد که ترکه به او بخورد و ترکه دار سعی می کرد با نزدیک شدن به او و یافتن فرصت مناسب به پای او ضربه بزند با اولین ضربه ای که می زد جای خود را به پایه دار می داد و این گونه بازی ادامه می یافت.
• پانوشت:
1- Lakoor
2- Goom
3- شیر و خط کردن، راهی برای انتخاب تصادفی. شیر و خط. شیر یا خط: دو روی یک سکه. یک روی برخی از سکه های شاهنشاهی عکس شیر بود که شمشیری در دست و خورشیدی بر پشت داشت و روی دیگر ارزش ریالی سکه به عدد نوشته شده بود و بالای آن با خط نوشتاری عبارت ” محمدرضا شاه پهلوی، شاهنشاه ایران” نوشته شده بود. روی نخست، شیر و روی دیگر، خط نامیده می شد.
4- Kow
5- Derena

• برگرفته از کتاب “فرهنگ مردم داریون”، نگارش و پژوهش: جلال بذرافکن
• ادامه دارد … (قسمت بعد: ادامه بازی های محلی داریون)