فرهنگ مردم داریون / قسمت دوازدهم: ادامه امور اجتماعی مردم داریون

به کوشش: جلیل زارع

روابط اجتماعی
عبارت ” بری که پس نیی ” به مفهوم ” بروی که دیگر برنگردی ” از آن دسته جملاتی است که برخی کهن سالان هنگام یادکرد وضعیت زندگی و نوع برخورد اربابان با آن ها بر زبان می آورند. این نفرین بیانگر شدت نارضایتی فرودستان از روزگاران سختی است که برایشان گذشته بود.

به طور کلی نوع رابطه ای که بین شخصیت های اجتماعی به ویژه ارباب و رعیت وجود داشت سبب می شد نوعی رابطه ی استثماری در جامعه پدید آید (1) و این امر پیامدهای خاص خود را داشت که از آن جمله مهاجرت بود. کسانی که توان مهاجرت داشتند یا جرات و جسارتی در خود می دیدند به شهرهای دیگر از جمله آبادان که در آن زمان نیاز جدی به نیروی کار داشت روی می آوردند تا در آن جا به نان و نوایی برسند. آن هایی نیز که چنین امکانی نداشتند مجبور بودند با وضع نابسامان خود بسازند.

از دیگر پیامدهای چنین رابطه ای رواج رباخواری بود. گرچه فاصله ی طبقاتی چندان زیاد نبود اما رباخواری به شکل های گوناگون آن رواج داشت. رعیتی که به نان شب نیازمند می شد مجبور می گردید یک و نیم برابر چیزی از قبیل گندم، جو یا ذرتی که در زمستان گرفته بود به صاحب آن بپردازد.

شکل دیگر آن پرداخت گندم در برابر ذرت بود. به عنوان مثال اگر 5 من ذرت گرفته بود می بایست 5 من گندم در خرمن پس بدهد.

سلف خری نوعی رباخواری با پوشش شرعی بود. بدین گونه که مثلا طرف می گفت: ” من فلان مقدار گندم یا جو را به تو می دهم به قیمت یک من چهار تومن و در خرمن از تو می خرم یک من دو تومن. آیا راضی هستی؟ ” و او هم که مجبور بود قبول می کرد. از آن جا که شرط درستی معامله را رضایت طرف مقابل می دانستند این کار را نزول خواری به شمار نمی آوردند.

گاه بدبختی مردم به جایی می رسید که ظرفی مثلا دیگ یا کاسه ی مسی را به جای بهای ذرت به ارباب می دادند. طولی نمی کشید که دیگر در خانه چیزی برای معاوضه نمی ماند.

رباخواری مستقیم کم تر از دیگر موارد دیده می شد و آن گرفتن بهره ی پول بود. هر تومان یک شاهی بهره ی ماهیانه داشت و طبعا دیرکرد آن هم افزوده می شد.

پا نوشت:
-1البته بوده اند برخی اربابانی که رفتاری منصفانه با رعیت خود داشته اند اما بیش تر آن ها سودجو بوده اند.

• برگرفته از کتاب ” فرهنگ مردم داریون، نگارش و پژوهش: جلال بذرافکن “

• ادامه دارد … ( قسمت بعد: ادامه ی امور اجتماعی مردم داریون / امنیت اجتماعی )