فرهنگ مردم داریون / قسمت شصت و یکم: ادامه بازی های محلی داریون

به کوشش: جلیل زارع

6- پشت دستی
از بازی های ساده دو نفره که نیازمند سرعت و دقت بود و امروزه نیز وجود دارد. یک نفر به قید قرعه آغازگر بازی بود، لاله گوش خود را می گرفت و نفر دوم پشت دست هایش را جلو می آورد. نفر اول سعی می کرد به او پشت دستی بزند و نفر مقابل باید دست خود را می کشید و او را ناموفق می گذاشت و خود جای او می گرفت و گرنه تنبیه شدن با پشت دستی خوردن پیاپی ادامه داشت.
7- اَرگَه اَرگه1
یکی از بازی های کودکانه که معمولا سیزده به در اجرا می شد این بازی بود. دست کم هشت دختر یا پسر در آن شرکت می کردند. هر تیم از دو دختر سرگروه تشکیل می شد که به فاصله ی چند متری هم می ایستادند. چهار دختر دیگر رو به روی آنان در فاصله ی دورتری قرار می گرفتند و قرار بود به هر یک از گروه ها بپیوندند. گروه اول می گفت: «ارگه ارگه.» گروه دوم می گفت: «ارگه مو نَرگَه» (به مفهوم این که ما قوی تریم) گروه اول می گفت: «دلم می خواد (مثلا) زهرا اَ همی جا وورگه ( از همین جا پرتاب شود). آن گاه زهرا با سرعت به سوی آن ها می دوید و سعی می کرد با زدن به دست های آنان که به هم قفل شده بود، دستشان را از هم باز کند. اگر موفق می شد، به گروه دوم می پیوست و اگر نمی توانست، جذب گروه اول می شد. اکنون نوبت گروه دوم بود که نفر انتخابی خود را بخواهد. در انتخاب ها از ضعیف ترین فرد شروع می کردند تا نتواند به راحتی دست آن ها را از هم باز کند. بازی ادامه می یافت تا هر یک از دخترها به گروهی بپیوندند. گروهی که یاران بیش تری داشت برنده بود.
8- یَه قُل دو قُل
نوعی بازی دو یا چند نفره که بین کودکان و نوجوانان مرسوم بود و با پنج ریگ متوسط گرد اجرا می شد. هر یک از نفرات به منظور تعیین آغازگر بازی، این پنج ریگ را در مشت خود می گرفت و با پرتاب کردن آن ها به فاصله ی کمی از دست خود و آن گاه برگرداندن دست، سعی می کرد تعداد هر چه بیش تری از سنگ ها را هنگام افتادن، پشت دست خود جای دهد. کسی که موفق تر بود آغازگر بازی می شد.
بازی پنج مرحله داشت: قُلِ یک، قُلِ دو، قُلِ سه، قُلِ چهار، قُلِ پنج. در قل اول یکی از پنج ریگ را برمی داشتند و با پرتاب آن به بالا، سنگ دوم برداشته می شد و سنگ پرتاب شده نیز با همان دست گرفته می شد و آن گاه یکی از دو سنگ را بر زمین می گذاشتند. این کار تکرار می شد تا تمام سنگ ها برداشته شود. چنان چه این عمل موفقیت آمیز نبود بازی به نفر بعد می رسید و فرد اول در همان مرحله می ماند تا دوباره نوبت او برسد.
معمولا در این بازی، شرط می شد که دست بازیگر، حین برداشتن سنگ ها به سنگ دیگر نخورد، در غیر این صورت او به اصطلاح می سوخت. یعنی بایست بازی را به دیگری واگذار می کرد.
9- قوطور بازی
نوعی بازی دو یا چند نفره مانند ” یه قل دو قل ” با ریگ اجرا می شد، با این تفاوت که تعداد ریگ ها بیش تر بود. هر نفر، پنج جفت ریگ متوسط و گرد پیدا می کرد. آن ها را در یک جا جمع می کردند. برای آغاز بازی ریگ ها را کف دست می گرفتند و با دو دست به فاصله ی کمی به بالا پرتاب می کردند و با پشت دست هر تعداد از آن ها را که می توانستند می گرفتند. آن گاه در همان حالت دوباره پرتاب می کردند و با کف هر دو دست آن ها را می گرفتند و کنار می گذاشتند. سپس ریگ صاف و گردی را که ” دَقِّه ” نامیده می شد و خارج از ریگ های بازی بود به هوا می اندختند و پیش از رسیدن آن به زمین یک یا دو ریگ از زمین برمی داشتند و دقه را نیز می گرفتند. اگر این کار با موفقیت همراه نبود بازی به دیگری واگذار می شد. نیز شرط بود که هنگام برداشتن ریگ ها، دست بازیکن به ریگ های دیگر نخورد و گرنه به اصطلاح می سوخت و بازی به دیگری می رسید.
اگر بازیکن، دقه را در دو مرحله می گرفت باید “هفت تو سینه ای” انجام می داد. به این روش که دقه را بالا می انداخت و پیش از رسیدن آن، کف دست را نخست به زمین و سپس به سینه می زد، آن گاه سنگ را می گرفت و این کار را هفت بار تکرار می کرد.
10- شش خانه

بازی کودکانه ای بود که شش مربع نیم متری روی زمین می کشیدند و بر سر مربع ششم یک نیم دایره رسم می کردند. بازی از خانه اول یا مربع نخست با پرتاب تکه سفال کوچک و پهنی در آن آغاز می شد که می بایست حتما در خانه اول قرار گیرد و روی هیچ کدام از خط ها نباشد. آن گاه نفر اول با لی لی کردن که در اصطلاح به آن ” یَلَختَری ” گفته می شد بایست با زدن نوک پا، تکه سفال را در شش خانه به ترتیب جلو ببرد بدون آن که پایش روی خط های خانه ها قرار گیرد و با رسیدن به خانه ششم با ضرب، تکه سفال را از نیم دایره رد کند و خود نیز از روی آن بپرد. بازیکن، با ناتوانی در اجرای هر مرحله در همان خانه می ماند تا باز نوبتش شود و کار خود را از همان خانه آغاز کند. در این حال نوبت به دیگری می رسید و او بازی خود را از خانه اول یا جایی که بازی را واگذار کرده بود آغاز می کرد.
پانوشت:
• Arga arga
• برگرفته از کتاب ” فرهنگ مردم داریون “، نگارش و پژوهش: جلال بذرافکن
• ادامه دارد …. ( قسمت بعد: ادامه ی بازی های محلی داریون )