فرهنگ مردم داریون/ قسمت هشتاد و سوم: ذکرها، قسم ها و دعاهای مردم داریون

به کوشش: جلیل زارع

ذکرها
این یک اعتقاد قلبی بود که آغاز کردن هر کار با نام خدا موجب توفیق در انجام آن می شود. از این رو هر روز صبح هنگام بیرون رفتن از خانه حتما یاد خدا را بر زبان جاری می کردند و می گفتند” «الهی به امید تو. راضی به رضای تو». پیش از آغاز هر کار دیگری نیز حتما ذکری از خدا می شد و از او کمک می خواستند. پیش از خوردن غذا “بسم الله الرحمن الرحیم” گفته می شد و پس از آن می گفتند: «الهی شکر. خدایا به داده ات شکر. به نداده ات شکر». پس از نوشیدن آب می گفتند: «سلام بر امام حسین (ع). سر و جونُم فدای لب تشنه ی امام حسین (ع)». بعد از پختن نان، تیر نان پزی را می بوسیدند و می گفتند: «برکت مرتضی علی(ع)».
قسم ها
برای اثبات راستی ادعا معمولا سوگند می خوردند. سوگندها را به دو دسته ی کلی می توان تقسیم کرد: یکی سوگند به مقدسین و پیشوایان دینی، دیگر به عزیزان.
نمونه ی سوگندها در گونه ی اول، به ترتیب کثرت کاربرد:
سوگند به خدا، حضرت علی (ع)، امام حسین (ع)، امام زمان (عج)، حضرت عباس (ع)، شاه چراغ (ع)، امام زاده ابراهیم (ع). سوگند به نان و نمک و برکت مرتضی علی. سوگند به قبله نیز در این دسته جای می گیرد.
نمونه ی سوگندها در گونه ی دوم
جون کاکای عزیزیم، جون کاکای راه دوریم، جون بوام، جون دِی یکی یه دونم، … .
بچه ها راهی برای باطل کردن اثر سوگند یافته بودند و آن عبارت بود از افزودن “ش” به آخر قسم. این کار وقتی صورت می گرفت که کودکی مجبور می شد برای اطمینان دوستش، به خدا یا یکی از امامان قسم بخورد. او برای باطل کردن سوگند خود، این حرف را به آخر سوگندش اضافه می کرد. مثلا می گفت: «به خداش». تا هم کار خود را کرده باشد و هم قسم دروغ نخورده باشد. زیرا باور داشتند که “دروغگو دشمن خدا و جاش تو جهنمه”. این “ش” آهسته تلفظ می شد تا طرف مقابل نشنود یا طوری ادا می شد که مفهوم نباشد و گرنه قسم او را قبول نمی کرد.
دعاها
کاربرد دعاها را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد. نخست کمک خواستن عادی از خداوند و بزرگان دینی در موارد معمول زندگی. دوم هنگام احساس خطر ناگهانی کردن. در این گونه مواقع گفتن دعا نیز تندتر و با اضطراب است. حرف ندا نیز با سرعت و تاکید بیش تری ادا می شود: «یا امام زاده ابراهیم1 / یا باالفضل / یا حسین شهید / یا حضرت عباس / یا خدا / یا خودِ خدا / یا شاه چراغ / یا علی (هنگام برخاستن یا نیازمند نیروی بیش تر شدن) / یا قمر بنی هاشم / یا پسر موسی بن جعفر …
• پانوشت:
1- از نزدیکان امام رضا(ع) که در فاصله ی چهار کیلومتری داریون به خاک سپرده شده است. ایشان را “پیربنو pir banow ” نیز می نامیدند. بدان سبب که در کنار مرقد این امام زاده، چشمه ی آب بزرگی جریان داشته است.
• برگرفته از کتاب “فرهنگ مردم داریون”، پژوهش و نگارش: جلال بذرافکن
• ادامه دارد … (قسمت بعد: اسم های صوت مردم داریون)