فرهنگ مردم داریون / قسمت نود و یکم: ادامه ضرب المثل ها و تمثیل های داریونی
به کوشش: جلیل زارع
حرف “پ”
• پیش روش نمی ذاشتن نون سوخته، پشت سرش می زنن خطیر دو جفته: بی توجهی به کسی که در زمان بودنش و تشریفات مفصل گرفتن پس از مرگ او.
• پُین کوه که بری، هوای بالای کوه دَسِت میاد: هنگامی که کاری را آغاز کردی کم کم از کم و کیف آن باخبر می شوی.
حرف “ت”
• تره ری تیمه می بره، کتُله ری هیمه1: هر کسی به اصل و نسب خود شباهت دارد.
• تَشا رشت2 شدن، رشتا تَش: بزرگان خوار شدند و فرومایگان همه کاره و عزیز
• تَشَم بزن دسم نزن: ضرب المثل مانندی که از زبان آتش گفته می شود. به این مفهوم که آتش را باید به حال خود گذاشت و نباید زیاد با آن ور رفت وگرنه بد می سوزد.
• ته کلاچ3 و وکلاچ بده علی کاکا: در موردی به کار می رود که باقی مانده بی ارزش چیزی را به دیگری دهند. به شکل دیگری نیز گفته می شد: ته کلاچ و وکلاچ بده کاکا واکلاچ.
حرف “چ”
• چه خوشه بی مردی، هر جا بری بگردی، هیشکه نگه چه کردی: در مورد زنانی به کار می رود که در خانه بند نمی شوند.
• حرف “ح”
• حالا که تخت و تالونه4، صد تومن هم تو پالونه: به طعنه و از روی غصه ی دل گفته می شود تو که همه چیز را غارت کردی چیزی باقی نگذار5.
• حسین علی قبا دراز، یه پاش این جان، یه پاش شیراز: خطاب به کسی که سر کار خود نمی ایستد و به بهانه های مختلف از زیر کار در می رود.
حرف “خ”
• خدا اَ خودم بده که ننم هم می ره تو خونو در نمی آ: حتی نزدیک ترین کسان هم وقت تهی دستی کمک کار انسان نیستند6.
• خر پیر، اُوسار7 رنگی: به طعنه در مورد لباس پوشیدن بی تناسب افراد پیر به کار می رود.
• خر کیه؟ او که سوار سکلته8، از او خرتر کیه؟ او که پشت ترکشه: موتور سواری خطرناک و نشانه ی نادانی است.
• خر می ره پُی بار، بار نمی ره پُی خر: مثل “شتر اگر خار خواست گردن دراز می کند”.
• خطیر زن کم بید هیکی هم اَ میمند اومد: در موردی به کار می رود که کودکی شیطان به جمع بچه های دیگر اضافه شود. در مورد بزرگ ترها نیز به کار می رود.
• خواهر، عاشق بی عار: با وجودی که قدر عشق خواهر دانسته نمی شود، باز او به برادر خود عشق می ورزد.
• خوردن مثل گرگ، ر…ن مثل مرغ: توصیه به سرعت عمل داشتن در کار، خطاب به کسی گفته می شود که در خوردن غذا خیلی کند است و حوصله ی دیگران را سر می برد.
• خورده اَ ای حلیما، یادش رفته اَ او قدیما: خطاب به انسان تازه به دوران رسیده ای که گذشته ی خود را فراموش کرده باشد.
• خوش اومدی بیل دار، نچیده9 عامو نومدار: به طنز خطاب به کسانی گفته می شود که بخواهند به حریف ضربه بزنند بدون آن که توان آن را داشته باشند.10
• خونه ی دشمن نرو. می گه دوسم گروِ11: در جایی به کار می رود که فرد از رفتن به خانه ی کسی که با او رابطه ی خوبی ندارد منع می شود اما به خاطر برادر یا خواهر خود مجبور به رفتن است.
• خووَمَ اَ گووی نمی دم: خوابم را به گاوی نمی دهم. خوابم را با هیچ چیز عوض نمی کنم. معمولا خطاب به افراد خوش خواب گفته می شود که از خواب خود دل نمی کنند.
پانوشت:
1- ترکه، مانند شاخه ی بزرگ می شود و چوب ناصاف، به هیزم شبیه است.
2- خاکستر
3- کلاچیدن: ته چیزی مانند هندوانه را با دندان کندن و خوردن. این ضرب المثل به شکل دیگری نیز بیان می شود: ته کلاچ و وکلاچ بده کاکات بکلاچ
4- تالون: تالان: غارت. چپاول
5- توضیح بیش تر در “داستان امثال” خواهد آمد.
6- توضیح بیش تر در “داستان امثال” خواهد آمد.
7- افسار
8- سِکلِت: موتور سیکلت
9- به ویژه
10- توضیح بیش تر در “داستان امثال” خواهد آمد.
11- در گرو است.
• برگرفته از کتاب “فرهنگ مردم داریون”، نگارش و پژوهش: جلال بذرافکن
• ادامه دارد … (قسمت بعد: ادامه ی ضرب المثل ها و تمثیل های داریونی)
