پرونده‮ ‬ویژه‮ ‬داریون‮ ‬نما‮ ‬درباره‮ ‬شادی‮ ‬و‮ ‬سرور‮ ‬در‮ ‬اسلام‮/از‮ ‬نظر‮ ‬اکثر‮ ‬مراجع‮ ‬تقلید‮ ‬از‮ ‬جمله‮ ‬امام‮ ‬خمینی‮(‬ره‮) ‬و‮ ‬آیت‮ ‬الله‮ ‬خامنه‮ ‬ای‮ ‬رهبر‮ ‬کبیرانقلاب،‮ ‬کف‮ ‬زدن‮ ‬در‮ ‬مراسم‮ ‬شادی‮ ‬اهل‮ ‬بیت‮ اشکالی‮ ‬ندارد

حکم کف زدن در مراسم شادی اهل بیت چیست ؟
امام خمینی(ره):
در مجالس و جشن ها اگر به نحو لهوی نباشد اشکال ندارد.
(احکام زن و مرد، 1381، ص 242، س 326)
آیة الله اراکی(ره):
در مجالس و جشن ها اگر به نحو لهوی نباشد اشکال ندارد.
(احکام زن و مرد، 1381، ص 242، س 326)
آیة الله بهجت(ره):
سوال: حکم شادی و کف زدن در جشن های میلاد اهل بیت (علیهم السلام) چیست؟
اگر در حدّ لهو نباشد و بی احترامی هم نشود مانعی ندارد والا باید احتراز شود.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیة الله تبریزی(ره):
بسمه تعالی. کف زدن لهوی در مجالس مربوط به معصومین- صلوات الله علیهم اجمعین- جایز نیست.
(با استفاده از استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیة الله خامنه ای(دام ظلّه):
بسمه تعالی. مانع ندارد.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیة الله خویی(ره):
کف زدن تنها بدون تکلم به باطل مانعی ندارد.
(استفتائات 1381، ص 258، س 868)
آیة الله سیستانی(دام ظلّه):
بسمه تعالی. ج اشکال ندارد.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیة الله شبیری زنجانی(دام ظلّه):
باسمه تعالی. کف زدن ذاتاً جایز است مگر عناوین دیگری مانند وهن مقدّسات شریعت بر آن مترتب باشد.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):
بسم الله الرحمن الرحیم. به نظر اینجانب کف زدن مطلقاً لهو است و جائز نیست و در مراسم ولادت ائمه اطهار علیهم صلوات الملک القهار در مسجد و حسینیه که اماکن مقدسیند ظاهراً حرمتش شدیدتر است. واله العالم
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیة الله فاضل لنکرانی(ره):
باسمه تعالی. اگر عرفاً هتک حرمت محسوب شود جایز نیست.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیة الله گلپایگانی(ره):
در مجالس و جشن ها اگر به نحو لهوی نباشد اشکال ندارد.
(احکام زن و مرد، 1381، ص 242، س 326)
آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):
سوال: دست زدن همراه با مداحی در مجالس شادی ائمه معصومین (علیهم السلام) و روزهای تولد آن ها از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
دست زدن اگر با امور حرام دیگری مقرون نباشد حرام نیست، ولی در مساجد و حسینیه ها از آن پرهیز کنید.
(استفتائات جدید، ج1، ص 155، س 538)
آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه):
دست زدن همراه با مداحی در مجالس شادی ائمه معصومین و روزهای تولد آن ها اگر با امور حرام دیگری مقرون نباشد حرام نیست.
(احکام جوانان، ص 237، با استفاده از م 591)
آیة الله وحید خراسانی(دام ظلّه):
کف زدن در مجالس طرب و شادی حتی در مجالس موالید ائمه (علیهم السلام) احتیاط واجب جایز نیست.
(مسائل جدید از دیدگاه علماء و مراجع تقلید، 1379، ج1، ص 167)

شادي را بياموزيم
نويسنده: اسعدي بيگي

براي ما ايراني ها ماه هاي رجب و شعبان رنگ و بوي ديگري دارد. هر كس به دليلي اين دو ماه را با نگاهي خاص مي بيند، اما شايد يكي از مهم ترين دلايل اين حس و حال، عيدهايي است كه در اين ماه ها قرار دارد. اما خوب است اين جمله حضرت علي(ع) هم هميشه يادمان باشد كه هر روزي در آن گناهي مرتكب نشويم، عيد است و صد البته اين جمله از آن دست گفتارهايي است كه اگر براي عمل به آن تلاشي درخور داشته باشيم، مي تواند زندگي ما را دگرگون كند. مي تواند حس و حالي به ما بدهد كه شايد كمتر تجربه اش كرده باشيم.
با اين نگاه خود ما مي توانيم اعياد بسياري را در هر ماه و هر روز زندگي نقش بزنيم. مي توانيم در پناه اين رسم و روش، سبك و مسير زندگي خود را دگرگون كنيم و آنچنان روزها را پشت سر بگذاريم كه بيشتر دوست داريم. به همين دليل به نظر مي رسد امروزه بيش از هر زمان ديگر نياز داريم اين قبيل سخنان نغز و پرمغز را در سرفصل زندگي خود جاي دهيم تا در پس مشكلات زندگي امروزي، دغدغه هاي بي شمار، استرس هاي جانكاه و… كه گذر از روزها را براي بشر سخت و سخت تر مي كند، قدري هم آرامش را دريابيم و در درياي پرتلاطم روزگار، نگاهي اميدوار به ساحل امن داشته باشيم. البته اين از آن دست مواردي است كه بايد براي ياد گرفتنش تلاش كنيم؛ مي نويسم ياد گرفتن و بر آن تاكيد مي كنم، چون ما كمتر براي اين نوع زندگي كردن آموزش ديده ايم؛ چه در خانه و جمع خانواده و چه در مدرسه و حتي دانشگاه.
نمي دانم چرا ما غم و غصه ها را خوب مي بينيم و اگر خداي ناكرده چنين مواردي برايمان پيش آيد تا مدت ها همراهشان مي شويم و با آنها زندگي مي كنيم؛ اما عجيب تر آن كه كمتر به دنبال شادي ها هستيم. كمتر براي خودمان عيد مي سازيم و اگر هم فرصتي براي اينچنين روزهايي پيش آيد، در برابر مشكلات زندگي، خيلي زود آنها را از ياد مي بريم، رهايشان مي كنيم و باز هم همان راه گذشته را در پيش مي گيريم.
به نظر مي رسد براي دوام آوردن در زندگي امروزي كه به كلاف سردرگمي شبيه شده است، بايد عيدها و شادي هايي براي خود داشته باشيم و از عيدي تا عيد ديگر بتوانيم حداقل ساعت هايي را با شادي ها همراه شويم و به كمك آنها زندگي را در آرامش بيشتر سر كنيم. اين روحيه و پرورش آن از ملزومات زندگي در جهان امروز است.
بايد آن را ياد بگيريم و در حد امكان به نزديكانمان هم بياموزيم. شايد بهترين زمان براي اين شروع، همين روزهاي سراسر شادي و عيد باشد.
روزنامه جام جم، شماره 3444 به تاريخ 7/4/91، صفحه 20 (صفحه آخر)

اسلام مردم را به شادی دعوت می کند
پدید آورنده : حجت الاسلام علی اصغر صرفه جو

«شادی» ضرورتی است که به زندگی معنا می دهد و اصولاً آفرینش جهان هستی و انسان به گونه ای است که خودبه خود شادی و نشاط را برای آدمی فراهم می آورد و عواطف منفی مانند ناکامی، ترس و نگرانی را بی اثر می سازد. می توان از «شادی و نشاط» به عنوان محرکی برای نیازهای اساسی انسان در زندگی یاد کرد و آن را عامل رشد، موفقیت و ابزاری برای کار و فعالیت بیشتر و افزایش توانایی انسان دانست. اسلام، دین فطرت است و به تمام نیازهای طبیعی و فطری انسان توجه دارد و پیروان خود را به شادی های مثبت و سازنده دعوت می کند؛ چرا که استفاده از امور شادی آفرین در مواقع مناسب و با رعایت حدود لازم، برای آرامش روان و کاستن از یک نواختی زندگی بسیار مفید است، چنانکه امام علی(ع) می فرماید:«این دل ها همانند بدن ها خسته و افسرده می شوند و نیاز به استراحت دارند. در این حال، نکته های زیبا و نشاط انگیز را برای آنها انتخاب کنید.»
امام رضا(ع) در همین باره فرموده اند: «اوقات خود را به چهار بخش تقسیم کنید: بخشی را برای عبادت، بخشی را برای کار و فعالیت برای تأمین زندگی، بخشی را برای معاشرت و مصاحبت با برادران مورد اعتماد و کسانی که شما را به عیوبتان واقف سازند و بخشی را به تفریحات و لذایذ حلال اختصاص دهید و از مسرت و نشاط ساعت تفریح و شادی، می توانید انجام وظایف دیگر خود را تأمین کنید.»
البته این نیاز چون نیازهای دیگر انسان، اگر مهار نشود و بی ضابطه باشد، به طور حتم، زیان هایی را به دنبال خواهد داشت؛ لذا باید مرز شادی ها و تفریحات سالم و مشروع، از شادی ناروا و ناپسند روشن شود. شادی در قرآن، جایگاه خاصی دارد و به گونه های مختلف، مورد تایید و توجه قرار گرفته است؛ اما نه شادی بیهوده و عبث، بلکه شادی توأم با اهداف الهی و انسانی و لذا ایات قرآن درباره شادی دو دسته اند:
دسته ای از ایات، مؤمنین را دعوت به شادی می کنند، مانند ایه: « قُل بِفَصلِ الله وَ بِرَحمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلیفرَحُوا هُوَ خَیرٌ مِمَّا یجمَعُونَ؛ [ای رسول خدا ! به خلق] بگو که شما باید منحصراً به فضل و رحمت خدا شادمان شوید [و به نزول قرآن مسرور باشید] که آن بهتر و مفیدتر از ثروتی است که برای خود اندوخته می کنید.» یونس/58
از این رو، مردم به فضل پروردگار و به رحمت بی پایان او به این کتاب بزرگ الهی که جامع همه نعمت ها است، باید خشنود شوند، نه به جمع ثروت ها و بزرگی مقام ها و فزونی قوم و قبیله. همچنین قرآن، زمانی که وعده الهی، مبنی بر نصرت و پیروزی رومیان اهل کتاب بر مشرکان مجوس، محقق می شود، می فرماید: «وَ یومَئذٍ یفرَحُ المُؤمِنُونَ بِنَصرِ الله…؛ و در آن روز [که رومیان فاتح شوند] مؤمنان به یاری خداوند شاد می شوند… »روم/5-4
بنابراین، شادی ها باید براساس ارزش ها و اهداف مقدس قرآن و پیروزی موحدان بر مشرکان باشد. دسته دیگری از ایات قرآن، شادی را مذمت می کنند؛ البته شادی های بیهوده ای که براساس ضد ارزش ها هستند. در اینجا به دو نمونه از آنها اشاره می شود:
1 – قرآن کریم در داستان «قارون» که فردی خود خواه و مغرور بود و شادی های مستانه داشت، از زبان قومش می فرماید: «اِذ قَالَ لَهُ قَومُهُ لاَ تَفرَح اِنَّ الله لاَ یحِبُ الفَرِحینَ؛ هنگامی که قوم قارون به او گفتند: شادی [مغرورانه] مکن که خداوند شادی کنندگان [مغرور] را دوست نمی دارد.»قصص/76
2 – قرآن کریم ضمن بیان عذاب های دوزخیان می فرماید: «ذَلِکُم بِمَا کُنتُم تَفرَحُونَ فِی الأرضِ بِغَیرِ الحَقِّ وَ بِمَا کُنتُم تَمرَحُون؛ این به خاطر آن است که به ناحق در زمین شادی می کردید و به خاطر آن است که [سخت به خود] می نازیدید [و از روی غرور و مستی به خوشحالی می پرداختید].»مومن/75
جالب اینکه در آخر ایه می فرماید: «بِمَا کُنتُم تَمرَحُونَ» که به معنای شادی به خاطر مطالب بی اساس، یا شدت فرح و… است و شدت فرح نوعاً منشأیی جز غفلت و غرور ندارد. بنابراین، آنجا که از شادی مذمت شده، به جهت همراه بودن شادی با گناه، غفلت و فساد است.
اقسام شادی از نظر اسلام
نکته مهم و اساسی آن است که اسلام هر گونه شادی را تایید نمی کند، بلکه برای آن حد و مرز قائل است هر چند شادی یک هیجان طبیعی برای انسان قلمداد می شود و از این حیث نمی توان آن را به انواع مختلف تقسیم کرد؛ اما با توجه به عامل پدید آورنده، انگیزه شادی، موقعیت زمانی و مکانی و عوارض دیگر، چه بسا بار مثبت و منفی پیدا می کند. از این رو با نگرش دینی، شادی به دو قسم پسندیده و ناپسند تقسیم می شود:
الف. شادی پسندیده
از نگاه دین اسلام، شادی پسندیده آن است که جهت گیری الهی داشته باشد و یا مقدمه ای برای انجام وظایف شرعی و الهی قرار گیرد؛ چون طبق نظام ارزشی اسلام، مطلوب واقعی، تقرب به خدا است و همة حرکات و سکنات و افعال انسان باید در راستای آن انجام گیرد تا تکامل حاصل شود. با توجه به معیار کلی گفته شده، می توان برای شادی پسندیده ویژگی های ذیل را بر شمرد:
1 – همراه با گناه نباشد؛
2 -با غفلت از خدا مقرون نشود؛
3 – اعتدال و میانه روی در آن رعایت شود.
در اینجا به چند نمونه از شادی های پسندیده اشاره می شود:
1 – شادی در وقت اطاعت از خدا: شادی حقیقی، وقتی است که انسان توفیق طاعت خداوند را پیدا کرده باشد و از گناه، دوری گزیند. حضرت علی(ع) می فرماید: «شادی مؤمن، به طاعت پروردگارش است و حزنش بر گناه و عصیان است.»
پیامبر اکرم(ص) در وصیت خود به امام علی(ع) فرمود: «ای علی! برای مؤمن در دنیا سه خوشحالی است: دیدار با برادران دینی، افطار از روزه و شب زنده داری در آخر شب.»
2 -شادی برای احیای حق یا از بین رفتن باطل: امام علی(ع) در نامه ای به «عبدالله بن عباس» می فرماید: «اما بعد، انسان گاهی مسرور می شود به خاطر رسیدن به چیزی که هرگز از دستش نمی رفت و گاهی محزون می شود به خاطر از دست دادن چیزی که هرگز به آن نمی رسد. پس باید شادی تو به خاطر احیای حق یا نابودی باطل باشد.»

3- تحول معنوی: شادی، زمانی پسندیده است که در انسان تحولی ایجاد شود و انسان بتواند خطاهای گذشته خود را جبران کند و نیز روزی که احساس کند خداوند گناهان گذشته او را بخشیده است. امام علی(ع) فرمود: «عید برای کسی است که بداند گناهانش بخشیده شده است.»
4 – شادی برای دیگران: اگر مسلمانی بتواند با چهره گشاده و لبخندی صمیمی، غمی را از دل دوستش بزداید، با این عمل، علاوه بر اینکه خود به نشاط و شادی رسیده، عبادت پروردگار را نیز به جا آورده است. امام صادق(ع) می فرماید: «کسی که از چهره برادر دینی اش رنج و اندوهی را بردارد، خداوند به پاداش آن، ده حسنه در نامه اعمالش می نویسد.» در روایتی دیگر امام محمد باقر(ع) می فرماید: «در نزد خدا، عبادتی محبوب تر از شاد کردن مؤمنان نیست.» البته شاد کردن دیگران از روش های مختلفی انجام می گیرد، گاهی کلامی را به زبان آوردن، گاهی دادن هدیه و گاهی با توجه کردن و نگاه کردن، می توان فردی را مسرور و شاد کرد و گاهی هم با کمک مالی، می توان خاطری را خرسند و شاد ساخت.
5 -شادی برای تشکیل مجالس جشن: یکی از شادی های مثبت و پسندیده، تشکیل مجالس جشن و سرور به مناسبت روزهای شادی معصومان(ع) است، مانند: سالروز میلاد پیامبر اکرم(ص) و موالید ائمه معصومین(ع) و مناسبت هایی مانند: عید مبعث، عید فطر، عید قربان، عید غدیر و….
امام رضا(ع) به ریان بن شبیب فرمود: «اگر دوست داری در درجات عالیه بهشت با ما باشی، به حزن ما محزون و به شادی ما شاد باش!»(13)
ب. شادی ناپسند
گاهی شادی ها ـ که از راه های مختلفی پیدا می شود ـ با گناه و معصیت، و لهو و لعب توأم است.
1- شادی به گناه: از امام سجاد(ع) نقل شده که فرمودند: «از خوشحالی به گناه بپرهیز؛ چرا که خوشحالی به گناه از خود گناه بدتر و بزرگ تر است.»
2 -شادی در برابر لغزش دیگران: امام علی(ع) فرمود: «به لغزش دیگران خوشحال مشو؛ زیرا تو نمی دانی که زمانه با تو چه خواهد کرد.»
3- شادی های تمسخر آمیز: یکی از شادی های منفی، شادی های تمسخر آمیز است که به منظور تحقیر و تضعیف حق، انجام می شود، مانند خنده فرعون در برخورد با دلایل منطقی و معجزات روشن حضرت موسی(ع)؛ چنان که قرآن مجید می فرماید:
«فَلمَّا جَائَهُم بِایاتِنَا اِذَا هُم مِنهَا یضحَکوُنَ؛ چون ایات ما را بر آنها آورد، او را مسخره کردند و خندیدند.» مطففین/29
این روش مستکبران و طاغوت ها است که می خواهند بدین وسیله به دیگران بفهمانند که اصلاً دعوت آنها قابل بررسی نیست و ارزش یک روش و برخورد جدی را ندارد.
4 – شادی مغرورانه: افراد کم ظرفیت، با دستیابی به مال و ثروت و مقام، چنان به شادی می پردازند که از خود بی خود می شوند. این روش شادی و نشاط نیز از منظر قرآن مذموم و ناپسند شمرده شده است.
قرآن کریم درباره قارون می فرماید: «همانا قارون یکی از ثروتمندان قوم موسی بود که بر آنها طریق ظلم و طغیان پیش گرفت و ما آنقدر گنج و مال به او دادیم که بر دوش بردن کلیدهای آن گنج ها صاحبان قوت را خسته می کرد.»