روز جهانی بدون دخانیات و رسالت خانواده ها

دکتر سیمین سپهری|

هر سال روز 31 ماه می میلادی(امسال 10 خرداد) به عنوان روز جهانی بدون دخانیات در نظر گرفته می شود . سازمان جهانی بهداشت در گزارشی دراین ‌باره اعلام کرد: شعار امسال (2013) روز جهانی بدون دخانیات «ممنوعیت تبلیغ، ترویج و حمایت مالی از صنعت دخانیات» اعلام شده است  سيگار و تنباكو بعنوان دومين علل مرگ و مير در دنيا شناخته شده است. آمار نشان مي دهد نصف افراد معتاد به سيگار كه رقمي در حدود 650 ميليون نفر را تشكيل مي دهند؛ در اثر كشيدن سيگار جان خود را از دست مي دهند. ولي آمار وحشتناك تر حاكي از آن است كه سالانه؛ صدها هزار انسان غير سيگاري در اثر استنشاق دود سيگار مبتلا به مرگ مي شوند. مضرات محيط هاي آلوده به دود سيگار تا حدي است كه سازمان بهداشت جهاني شعار امسال روز جهاني بدون دخانيات را محيط هاي عاري از دخانيات انتخاب نموده است. محيط آلوده به دود سيگار در كودكان و افراد بالغ باعث بيماري هايي چون سرطان و ديگر بيماري هاي تنفسي بدخيم مي شود كه در نهايت منجر به مرگ آنان مي شود.

سیگار کشیدن، مسئله بسیار مهمی است که امروز حتی کسانی که به خوبی به زیان آن برای خود و اجتماعشان آگاهند، به آن روی می‏آورند. مصرف دخانیات سالانه میلیون‏ها نفر از مردم جهان را به کام مرگ می‏کشد و مایه رنج بسیار و تحمیل هزینه‏های بی‏شمار اقتصادی و اجتماعی می‏شود. با توجه به اینکه هر نُه ثانیه، یک نفر به دلیل مصرف دخانیات می‏میرد، آثار مصرف دخانیات به یک همه‏گیری جهانی تشبیه شده است. دخانیات مهم‏ترین عامل قابل پیش‏گیری مرگ زودرس در بسیاری از کشورهاست، ولی در بیشتر موارد، حتی خطرهای بهداشتی آن کمتر تخمین زده می‏شود.

بدون شک استنشاق تحمیلی دود مواد دخانی برای سلامتی بسیار مضر است و بیش از 4000 ماده شیمیایی خطرناک در دود سیگار موجود است که بیش از 50 نوع از این مواد سرطان‌زا بوده و استنشاق تحمیلی، باعث ابتلا افراد به بیماری‌های قلبی، عروقی، گوارشی و تنفسی شده و در نتیجه منجر به مرگ می‌شود. طبق تحقیقات سازمان جهانی بهداشت در هر ‌٨ ثانیه یک نفر در دنیا به علت استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند چراکه استنشاق تحمیلی دود مواد دخانی برای سلامتی بسیار مضر است و ضرر آن به افراد سیگاری و غیرسیگاری منتقل می‌شود

ارتقاء سطح آگاهی عمومی  خانواده ها به ویژه در بین نسل جوان، نوجوانان و زنان کشور که هدف اصلی کمپانی های تولید کننده محصولات دخانی هستند، از ضروریات و رسالت مهم دست اند کاران سلامت جامعه است .

خانواده ها در این خصوص نقش مهمی دارند زیرا ،يكی از مهم‌ترين مهارت‌هایی كه به نوجوانان‌ بايد ياد داد  این است که به جای پذیرش بی چون وچرای هر مسئله  یا پیشنهادی  به طرف نه بگویند .متاسفانه در فرهنگ ما فرزند خوب به کسی می گویند که به همه چیز بدون قید وشرط چشم بگوید ، سر به زیر باشد و برای توصیف چنین وضعیتی کلمه  زبون بسته!   بکار می رود. در حالیکه در دنیای امروزی چشم گفتن بدون تفکر و  به خصوص بدون تفکر انتقادی و بدون چون وچرا فاقد ارزش است . چشمی که با زور واجبار به کودکان ونوجوانان مان تلقین می کنیم ، بعد از مدتی جزئی از شخصیت آن ها می شود، وآثار زیان بار زیادی به بار می آورد.

باید بدانیم که فرزندان ما همیشه با انسان هایی خیر خواه چون پدر ومادر سرو کار ندارند ، بلکه با شرایطی مواجه میشوند که زبان بسته نباشند ودر هر موضوعی اول چرایی آن را جستجو کنند .  ناتوانی یا عدم مهارت افراد در برقراری یک ارتباط موثر با دیگران، عدم مقاومت در برابر درخواست‌ها و ناتوانی در “نه‌گفتن” یکی از عوامل مهمی است که افراد را در شرایطی قرار می دهد که به رفتارها و اعمالی مانند سیگار کشیدن واعتیاد به مواد دیگر ورفتارهای پرخطر دیگر  تن در دهند .

“توانایی “نه‌گفتن” صریح و محکم، مهارت بسیار مهمی است که موجب می‌شود ما کنترل و نظارت بر زندگی و رفتارمان داشته باشیم… به گونه‌ای “نه” بگوییم که باعث رنجش و بی‌احترامی دیگران نشویم و بدون این که رابطه دوستی‌مان با آنها بهم بخورد.

در عوض به آنها اين فرصت را بدهيم تا بدانند ما چه فکر و چه احساسي داريم؟ و چه مي‌خواهيم؟ “

البته  “نه‌گفتن كار آسانی نيست و نیاز به تمرین وتکرار دارد.

 برای “نه‌گفتن”  توجه به نکات زیر مفید است :

1-    بگوئیم نه ( نه متشکرم، نه نمی‌خواهم و نه…) مطمئن باشید هیچ کلمه جانشین دیگری برای “نه گفتن” وجود ندارد.  اجازه ندهيم که دوستان، همکلاسي‌ها و اطرافيان ما، رفتارها، عقايد و ارزش‌هاي خود را به ما تحميل کنند.

2-     زبان غیرکلامی ( شامل حرکت چشم ،دست و چهره ) را طوری به کار ببرید که “نه” را القاء کند. اگر بطور منفعل نه مثلا با کمی خنده نه بگوییم ، معنی تلویحی که دارد،  این است که اگر سعی کنی بله را از من می گیری؟

3-    وقتي کاري را نمي‌خواهيم انجام بدهيم، بگوييم «نه» تا اينکه بگوييم: «… خوب مي‌داني، آخه من اينطور فکر نمي‌کنم…» چراکه اين پاسخ نشانه‌ي ترديد ماست تا قاطعيت.

4-    بهتر است به جاي عبارت «من نمي‌توانم …» يا «من نبايد …» از عبارت «من تصميم دارم که اين کار را نکنم» يا «من نمي‌خواهم …» در بيان مخالفت خود استفاده کنيم.

5-    شايد لازم باشد در مقابل خواسته ديگران چندين بار امتناع و مخالفت خود را تکرار کنيم. نيازي نيست هربار توضيحات جديد بدهيم، فقط «نه» را تکرار کنيم .

6-      اگر سایر اقدامات شما نتیجه نداد، تمامی توان و نیروی خودتان را برای کنارزدن طرف مقابل و گفتن “نه پیشنهادات جانشین دیگری مطرح کنید: برویم تفریح، برویم با همدیگر قدم بزنیم، و…ویا  مطالعه کنیم .