فرهنگ مردم داریون| قسمت هجدهم: کسب و کار مردم داریون

به کوشش: جلیل زارع

ساعت کار به اصطلاح ” اَفتو تا اَفتو ” بود. یعنی از ابتدای روز تا غروب خورشید – که در تابستان تقریبا دوازده ساعت طول می کشید – کار و فعالیت ادامه داشت. برای رفتن به محل کار معمولا پیاده به راه می افتادند و اگر کسی الاغ داشت از آن استفاده می کرد. مدت زمان پیاده روی جزو زمان کار به حساب نمی آمد. از این رو کارگر مجبور بود همراه با دمیدن آفتاب به راه بیفتد تا به موقع برسد و مورد بازخواست صاحب کار قرار نگیرد. به همین علت ساعت خواب و برخاستن افراد چه کارگر و چه اعضای خانواده ی او تابع شرایط کاری شده بود و زود خوابیدن و زود برخاستن در تمام خانواده ها یک ویژگی بارز بود.

تنها وقفه در کار، زمان صبحانه یا ” ناشتایی ” خوردن در صبح به مدت بیست دقیقه و استراحت دو ساعته بین روز بود که برای ناهار، به اصطلاح ” گُهر ” می کردند. یعنی برای استراحت و غذا خوردن دست از کار می کشیدند.

دستمزدها و نحوه ی پرداخت آن ها متفاوت بود. برخی مانند برزگران دستمزد خود را در خرمن یعنی زمان برداشت محصول دریافت می کردند. دسته ای دیگر – که بعدا به آن ها اشاره می شود – نیز سالانه مزد خود را می گرفتند. مزد کارگران چه کارگران کشاورزی چه کارگران بنایی قاعدتا باید روزانه پرداخت می شد. اما معمولا هر از چند روز یک بار به مزد خود می رسیدند. در برخی موارد که صاحب کار خسَّت بیش تری نشان می داد ممکن بود به ماه و سال نیز بکشد و پس از بارها رفتن و دست خالی باز آمدن از خانه ی او بالاخره دستمزد کارگر را ذره ذره بدهد. گرچه این دسته افراد به بدحسابی مشهور می شدند اما باز کارگران به خاطر شرایط سخت زندگی مجبور به کار کردن برای آن ها می شدند.

چیزی که سختی کار، کم تر و طول روز را کوتاه تر می نمود، تعریف ها، مزه پرانی ها و سر به سر هم گذاشتن هایی بود که گاه شکل متلک نیز به خود می گرفت. آن هایی هم که ته صدایی داشتند یا شعرهایی را حفظ بودند برای سرگرم کردن دیگران می خواندند. اما به هر صورت هیچ یک از این امور نبایست لطمه ای به کار می زد و گرنه صاحبکار داد و بیداد به راه می اندخت و ” اوقات همه تلخ ” می شد. از این رو حضور صاحبکار در محل کار، چندان خوشایند کارگران نبود.

برای رفع خستگی هنگام تعطیل شدن کار، چایی صرف می شد و پس از آن کارگران مسن، سیگار یا چپق می کشیدند. سیگاری که مصرف می شد عمدتا ” سیگارت هما ” بود که در جعبه های 50 تایی عرضه می گردید و ممکن بود در مدت یک یا دو روز مصرف شود.

در خانه، قلیان نیز به وسایل تفریحی و رفع خستگی افزوده می شد. تریاک وسیله ای تفریحی اعیانی به شمار می رفت و تنها تعداد انگشت شماری از افراد مسن با تریاک و بافور میانه ی خوبی داشتند و با وجود آزاد بودن کشت(2) و مصرف، چندان استقبالی از آن ها نمی شد.

پانوشت:
1 – کرچه به معنای کوچک و نوزاد است. از این رو به نوزاد گوسفند نیز برّه ی کرپه گفته می شد و کودکی که این وظیفه را برعهده داشت کرپه چران نامیده می شد.
2 – تریاک در مقیاس کم تولید می شد.

*برگرفته از کتاب ” فرهنگ مردم داریون “، نگارش و پژوهش: جلال بذرافکن

ادامه دارد … ( قسمت بعد: ادامه ی کسب و کار مردم داریون: کشاورزی، انواع محصولات و ابزار کار )