اخبارفرهنگ مردم داریونهمه

فرهنگ مردم داریون / قسمت بیست و پنجم: ادامه کسب و کار مردم داریون / شغل های زنانه

به کوشش: جلیل زارع

زنان روستا غیر از کارهای خانه مانند آشپزی، نان پزی، بچه داری، آوردن آب و مانند آن، کمک کار مرد خانه نیز بودند و به نوعی به درآمد خانواده کمک می نمودند.

برخی از کارهای درآمد زای آنان عبارت بود از:
قالی بافی
قالی بافی پیشه ی اختصاصی زنان بود و در واقع مهم ترین راه کسب و کار به شمار می رفت. کم تر زنی بود که بدان اشتغال نداشته باشد و از این راه به اقتصاد خانواده کمک نکند.
خوشه چینی
یکی از راه های به دست آوردن گندم برای خانواده های کم درآمد خوشه چینی بود. از آن جا که هنگام جا به جایی خوشه های گندم، بسیاری از خوشه ها روی زمین می ریخت، روز رُهن کشی فرصت بسیار مناسبی برای خوشه چینی بود.
تبدیل شیر به فرآورده های لبنی
دوشیدن شیر، درست کردن ماست، کره، دوغ، پنیر، کشک و دیگر فرآورده های لبنی بر عهده ی زنان بود.
طرز تهیه ی برخی از فرآورده های لبنی (1)
ماستینه
برای درست کردن ماستینه، مقداری دوغ را در دیگی می ریختند و آن را می جوشاندند. پس از پخته شدن، آن را در کیسه ی نخی می ریختند تا آب آن گرفته شود و به اصطلاح ” چیکلوک ” به دست آید. آن را در مشک می ریختند و به اندازه ی گنجایش مشک، ماست بدان می افزودند. پوست نارنج، آویشن پهن، جاشیر و نمک از دیگر موادی بود که به اندازه ی کافی بدان می افزودند. تراوشات مشک روزی یک بار شسته می شد و هر روز مقداری دوغ تازه به آن افزوده می شد تا مشک پر بماند. مدتی نیز سر آن را باز نمی کردند تا به اصطلاح ” جا بیفتد ” و آماده ی خوردن شود. بعد از مدتی ماستینه به دست می آمد.
جاجا
برای درست کردن آن مقداری جاشیر، خِسک و سَلمه(2) را تمیز می کردند و در دیگ می پختند. کار پختن و جوشاندن تا جایی ادامه می یافت که دیگر آبی در دیگ باقی نماند. آن گاه، آن را در مشک می ریختند و مشک را از دوغ پر می کردند. هر روز به اندازه ی ابی که از مشک تروش می کرد، دوغ به آن اضافه می کردند. پس از چند روز آماده ی خوردن می شد.
لور
از آب حاصل از فشرده شدن دلمه ی پنیر، ” لور” به دست می آمد. برای این کار آب مورد نظر را کمی می جوشاندند. سپس خنک می کردند. با این کار یک فرآورده ی دیگر روی آب پنیر شکل می گرفت که به آن لور می گفتند.
قره ی شیرین
آبی را که از لور جدا می شد باز می جوشاندند و از آن قره ی شیرین به عمل می آوردند. برای این کار همه ی آب را تبخیر می کردند. چیزی که ته دیگ می ماند قره ی شیرین بود.
دوغ و کره
اگر ماستی را که کمی ترش شده است در مشک بریزید و آن را خوب به هم بزنید دوغ و کره از ماست جدا می شود. به عمل حرکت دادن مشک برای جداکردن کره از دوغ، ” نِهره زدن ” می گفتند. برای این کارف مشک را – که تقریبا 15 کیلو ماست در خود داشت – از سه پایه ای آویزان می کردند و به کمک چوبی که بر سر آن بسته بودند با قدرت زیاد جلو و عقب می بردند. این کار باعث لت خوردن ماست درون مشک و جدا شدن دوغ از کره می گردید. نهره زدن نیاز به قدرت بدنی زیادی داشت و از عهده ی هر زنی برنمی آمد. آن ها زمانی که از این کار خسته می شدند برای سرگرم کردن خود شعر می خواندند. این شعرها خود ساخته و موضوع آن ها حوادث روزمره بود. مانند این شعر که از زبان عروس گفته شده است:
مشک جونیم زودی باش / گله اومد سرِ قاش (3) / مشکُم مشکُم مشکولَه / دسُّم به کار مشغولَه / بند مشکُم زنجیرَه / چوق (4) مشکُم انجیرَه / مشکی زدُم سحر شد / ایلِ بالا خبر شد / مشکی زدُم نالیدُم / چنگال (5) کِردُم مالیدُم / مادر شیگر(6) بیدار شد / اَ (7) زهرِ مار بتر(8) شد.
روغن و ته کره
ابتدا کره را با حرارت دادن، آب می کردند و با الک صاف می نمودند تا هیچ گونه ناخالصی نداشته باشد. سپس آن را در ظرفی می ریختند و آرد می افزودند تا دوغ آن کاملا گرفته شود. سپس در دیگی می جوشاندند. با این کار، آرد از روغن و کره جدا می شد و در ته دیگ قرار می گرفت. روغن را برمی داشتند و باز کار جوشاندن ادامه می یافت تا همه ی روغن، گرفته شود و رنگ آرد برگردد(9). آن گاه مقداری خرما به آن می افزودند و کاملا با هم مخلوط می کردند. حاصل کار، یکی از مواد غذایی مقوی و خوش مزه به نام ته کره بود. ته کره نیازمند جای خنک نبود و می شد تا مدت ها نگهداری کرد. اما معمولا پس از مدتی کوتاه مصرف می شد.
روغن به دست آمده را در ظرف های سردار سفالی و کوزه مانند به نام کولوک می ریختند. پارچه ای دور آن ها می پیچیدند و گِل اندود می کردند. کولوک ها را در جای خنک نگهداری می کردند تا زمان استفاده از هر یک برسد. این روغنی بود که به جای روغن نباتی امروزی مصرف می شد و حتا پس از به بازار آمدن روغن های نباتی، مرغوب ترین روغن به حساب می آمد.
پانوشت:
1 – اطلاعات این بخش از بانوی محترم، کشور آل موسی
2 – هر سه از گیاهان خوراکی است.
3 – قاش: استراحتگاه روزانه ی گوسفندان در چراگاه
4 – چوب
5 – خوراکی که از ریزه های نان و روغن یا پنیر به دست می آید. نان ها را در روغن یا پنیر می ریزند و به هم می مالند تا به روغن یا پنیر آغشته شود. آن گاه با انگشتان دست می خورند.
6 – شوهر
7 – از
8 – بدتر
9 – تغییر کند

*برگرفته از کتاب ” فرهنگ مردم داریون “، نگارش و پژوهش: جلال بذرافکن

ادامه دارد … ( قسمت بعد: ادامه  کسب و کار مردم داریون / واحدها )

امتیاز کاربران: اولین نفری باشید که امتیاز می دهد!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا