اخبارفرهنگ مردم داریونهمه

فرهنگ مردم داریون / قسمت بیست و هفتم: ازدواج در داریون(1)

به کوشش: جلیل زارع

مراسم شیرینی خوران یکی از عمده ترین مراحل عروسی است که عمده ترین شرایط عقد و عروسی در آن مشخص می شده است.

آشنایی
آشنایی دو نفر برای عروسی و پیوند زناشویی نخستین گام اردواج است که در بسیاری از موارد بدون دخالت پسر و دختر زمینه آن چیده می شد. یکی از شکل های چنین امری “ناف برون” است. بدین معنا که گاه در خانواده ی دختر در زمان حاملگی زن، توافق می کردند که در صورت دختر شدن نوزاد برای فلان پسر در نظر گرفته شود. در این صورت با تولدش ناف او را روی پای پسر مورد نظر قیچی می کردند. قطره خونی که روی پای پسر بچه می چکید نشانه نامزدی آن ها بود و این گونه دو بچه ناف برون و نامزد هم می شدند.
نوع دیگر آشنایی این بود که پدر و مادر یا بزرگ ترها، دختری را که از هر نظر مورد تاییدشان بود برای پسرشان در نظر می گرفتند. آن گاه فردی را برای “راه پاکی” به خانه ی دختر می فرستادند. وظیفه ی او این بود که مشخص نماید که آیا راهی برای پیوند دو خانواده هست یا نه؟ و آیا آن ها رضایت دارند فلان خانواده به خواستگاری دخترشان بیاید. به این کار “راه پاکی” گفته می شد.
پس از هماهنگی با خانواده دختر، به اتفاق اعضای اصلی خانواده به خواستگاری او می رفتند و پس از تعارفات و توافق های ضمنی، زمان شیرینی خوران را تعیین می کردند.
شیرینی خوران
مراسم شیرینی خوران یکی از عمده ترین مراحل عروسی است که عمده ترین شرایط عقد و عروسی در آن مشخص می شده است. در این مراسم بزرگ ترهای فامیل داماد با هماهنگی قبلی به خانه عروس می رفتند و در آن جا ضمن صرف چای به سخن گفتن از هر دری می پرداختند. تا این که یکی از بزرگان مجلس، مساله اصلی را پیش می کشید و بحث و جدل و چانه زدن در مورد باشلق و شیربها و مهریه و زمان عقد و عروسی بالا می گرفت. سرانجام با پا در میانی ریش سفیدان قوم توافق های کلی حاصل می شد. به عنوان مثال تعیین می کردند که باشلق یا به قول امروزی ها ” خشکه ” 50 تومان باشد و 2 من قند و فلان مقدار شکر و مهریه 100، 200 یا 300 تومان به علاوه مثلا 7 مثقال گرد آفتاب و 20 من پوست پیاز، با گذشت زمان و تغییر تدریجی آیین، از آن ها که ثروت بیش تری داشتند یا امکان پرداخت برای آن ها وجود داشت، چند کیسه بزرگ قند که واحد شمارش آن ” عدل ” بود می گرفتند. این قندها بعدا بین نزدیکان عروس تقسیم می شد و آن ها نیز همان را یا چیزی بیش تر به حجله می بردند. شیربها که معمولا خرج پاگشا یا تکمیل کمبودهای چمدان عروس از قبیل دوای گرم، گل گاوزبان و … می شد نیز بستگی به وضعیت مالی داماد داشت. گاهی هم ممکن بود که این مقدار پول که بین 50 تا 300 تومان بود بخشیده شود. به هر صورت تمام مخارج عروسی از جمله برنج و گوشت و روغن و حتا هیزم آشپزی نیز از داماد طلب می کردند و او نیز و صد البته بزرگ ترها که در این مجلس از طرف وی وکالت تام داشتند پس از چانه زدن های بسیار می پذیرفتند و صورت جلسه می نمودند و با فرستادن صلوات، دو نفر به صورت رسمی نامزد می شدند بدون آن که یکدیگر را دیده باشند.
برای شیرین شدن کام دعوت شدگان در شیرینی خوران، شیوه عمل این گونه بود که مقداری شیرینی را در دستمال می پیچیدند و آن را در نعلبکی جلو میهمان ها می گذاشتند. آن ها نیز ضمن تشکر و تبریک هنگام رفتن دستمال شیرینی را در جیب گذاشته به خانه می رفتند.
دوران نامزدی
نداشتن هیچ گونه دیدار و گفت و شنید، عمده ترین ویژگی دوران نامزدی گذشته بوده است. هر چه به عقب تر برمی گردیم این نکته بارزتر می شود. دو جوانی که بدون کوچک ترین نقش در پسند یکدیگر نامزد هم شده بودند، در این دوره باید به شدت از هم دور باشند. حتا اگر پیش از این به واسطه پیوند خویشاوندی ارتباطی ناچیز وجود داشته، در دوران نامزدی، دختر به سبب حجب و حیای بیش تر ، خود را از تیررس نگاه عاشق، دور نگه می داشته است. تنها فرصت دیدار از دور معمولا در مراسم عروسی دیگران یا روز عاشورا یا مراسمی از این قبیل پیش آمده و طبعا خاطره این دیدارهای مغتنم – البته برای آنان که دست می داده – یکی از ماندگارترین خاطرات بوده است.
طول دوره نامزدی بستگی به توافق بزرگان مجلس شیرینی خوران داشته است و این البته غیر از دورانی است که ممکن بود پسر و دختر به صورت غیر رسمی نامزد یکدیگر محسوب شده باشند. بنابراین ممکن بود دوران نامزدی یک نفر از یک تا ده سال یا بیش تر طول کشیده باشد.
یکی از عمده ترین وظایف پسر در این دوره، کار و تلاش بیش تر برای کمک به خانواده در تامین هزینه ازدواج بوده است و طبعا نزدیک به زمان عروسی تدارکات عروسی از قبیل آوردن هیزم، تهیه گندم و برنج و حبوبات و از این قبیل نیز به لیست وظایف او افزوده می شد. صد البته هر چه او فقیرتر، مشکلاتش بیش تر و هر چه مرفه تر، خبال او آسوده تر بود.
از جمله آداب دوره ی نامزدی یکی نیز ” رخت پاره کنون ” است. در این مراسم مقداری کشمش و سرقند و انجیر به عنوان شیرینی و یک قواره پارچه را برای دوخت لباس عروس داخل چند سینی می گذاشتند و روی هر سینی یک روسری رنگی شرّبه دار(2) می انداختند و نزدیکان داماد با کِل به خانه عروس می بردند. در این مراسم، زنان اقوام نزدیک عروس و همسایه ها هم دعوت می شدند و رسم بود که زنان دعوت شده در رقص عروسی شرکت کنند. با جمع شدن همه زنان یکی از لباس های عروس مثلا چادر را اندازه می گرفتند و ” جر می دادند ” یعنی به اندازه ی دلخواه با دست برش می دادند و کِل می زدند. برای پذیرایی از دعوت شدگان جلوی هر کدام از آن ها یک نعلبکی شکر پنیر و یک تکه پارچه چیت به عرض چهار، پنج سانتی متر و به بلندی طول پارچه هدیه می دادند.
چنانچه دوران نامزدی با هر یک از عیدها برخورد می کرد، داماد می بایست برای عروس هدیه بفرستد و به اصطلاح عیدی بدهد. عیدی عید نوروز از همه مهم تر و با ارزش تر بود. برای این کار یک بره سفید حنا شده تزیین کرده همراه لباس، شیرینی و سبزه به خانه عروس می بردند. خانواده عروس نیز بستگان داماد را به صرف ناهار یا شام دعوت می کردند. اگر داماد توان بردن گوسفند نداشت، معمولا مرغ می فرستاد.

پانوشت:
1 – بیش تر قسمت های این بخش، با استفاده از اطلاعات بانو نوشین نجمی، جمع آوری شده است.
2 – نوعی روسری با کناره های ریشه ای

*برگرفته از کتاب “فرهنگ مردم داریون”، نگارش و پژوهش: جلال بذرافکن

ادامه دارد … ( قسمت بعد: ادامه  ازدواج در داریون | عقد )

امتیاز کاربران: اولین نفری باشید که امتیاز می دهد!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا