فرهنگ مردم داریون / قسمت پنجاه و سوم: دعا و استخاره در باور عامیانه
به کوشش: جلیل زارع
بهبود بخشیدن بیماری، کاستن درد، رفع مشکلات زندگی و مسایلی از این قبیل هم مشمول دعا می شد. انتخاب همسر، پیدا کردن اشیای گم شده و تشخیص درستی یا نادرستی بسیاری از کارها به کمک فال و استخاره صورت می گرفت.
باز کردن سر کتاب
این کتاب معمولا قرآن بود. میرزای ده یا کسی که مردم به او اعتقاد داشتند در این گونه موارد صاحب نظر بود. وقتی کسی برای استخاره مراجعه می کرد آن ها لای کتاب را می گشودند و متناسب با دانش خود آیاتی را که می آمد تاویل می کردند و خوب یا بدی آن کار را مشخص می نمودند.
خواب افراد صالح2
کسی که درصدد کاری بود نزد فرد صالح مورد اعتقادش می آمد و نیت می کرد و استخاره می طلبید و او همان شب نیت خوب یا بد می کرد و می خوابید. فردا صبح متناسب با خوابی که دیده بود به طرف می گفت فلان کار را انجام بده یا نده. خوب آمد یا بد آمد.
فال نخود3
برای این کار، 42 دانه ی نخود را روی غربالی می گذاشتند و نیت می کردند. سپس آن ها را بدون آن که بشمارند به سه قسمت تقریبا مساوی تقسیم می کردند. در مرحله ی بعد از هر قسمت، چهار دانه برمی داشتند و جداگانه در سه ردیف راست، وسط و چپ می گذاشتند. کار جدا کردن دانه های نخود ادامه می یافت تا به آخرین تقسیم می رسیدند. در این حال ممکن بود یک، دو یا سه نخود باقی بماند و در ردیف آخر تقسیم بندی جای گیرد که بر اساس آن خوب یا بدی فال را تعیین می کردند. مثلا چنانچه در ردیف سمت راست یک دانه قرار می گرفت، خوب بود. اگر در ردیف سمت راست و وسط دو دانه می آمد می گفتند “دُک” آمد و بد است. اگر به ترتیب از راست به چپ، یک، دو، دو می آمد می گفتند: ” اوسار4 ش کجه” و فال بد بود. به همین ترتیب با توجه به تقسیم شدن نخودها تعبیر خاصی می کردند.
چهل بیت5
چهل بیت، نوعی فال بود. به این شیوه که طالب فال نیتی در دل می گذراند و گیرنده ی فال، مصرع اول چهل دو بیتی یا ترانه محلی را از حفظ می خواند.
با خواندن هر مصرع، طالب فال، یک دانه ی تسبیح رد می کرد تا به دانه ی چهلم برسد. آن گاه به فال گیرنده اعلام می کرد که چهل بیت شد و او شعر کامل آن مصرع را می خواند و تعبیر می کرد.
اگر شعری با مفهوم مثبت می آمد به فال نیک می گرفتند و اگر شعری نا امید کننده می آمد فال بد بود. شرط است که در اول چهل بیتی ” جمله ” خوانده شود و آن ذکر خدا و پیامبر است و جزو چهل مصرعی که باید شمرده شود به حساب نمی آمد.
نیز این مصرع ها باید بدون گزینش و تامل باشد تا فال حقیقی به دست آید. از این رو ممکن بود بعضی مصرع ها تکرار شود.
جمله :
سر چل بیت اول نام خدا را
محمد سرور پیغمبران را
علی شمشیر گرفته بر سر دست
محمد سرور پیغمبران است
1 – علی گویم علی ورد زبونم
2 – صدا کردی مو قربون صدایت
3 – بیو تا مو و تو باغبون باغ شیم
4 – پدر خوبه که مادر نازنینه
5- صدا کردی مو قربون صدایت
6 – خداوندا مو هم یک بنده ت هستم
7 – سه چیزم داده ای شرمنده ت هستم
8 – سر کوه بلند داشتم درختی
9 – سر کوه بلند مو باشم و تو
10 – سر کوه بلند الماس و الماس
11 – نگارینم نگاه کن اومدم مو
12- – سه چیزم داده ای شرمنده ت هستم
13- صدا کردی مو قربون صدایت
14- بیو تا مو و تو باغبون باغ شیم
15- پدر خوبه که مادر نازنینه
16- صدا کردی مو قربون صدایت
17- خداوندا مو هم یک بنده ت هستم
18- سر کوه بلند داشتم درختی
19- سر کوه بلند مو باشم و تو
20 – سر کوه بلند الماس و الماس
21- نگارینم نگاه کن اومدم مو
22- علی گویم علی ورد زبونم
23 – عجب آب و هوایی داره شیراز
24 – بیو شاه چراغ تو شاه مایی
25 – دلم می خواد که پیغمبر ببینم
26 – امیرالمومنین دردم دوا کن
27 – امیرالمومنین یا شاه مردان
28 – پسر عامو گل راجونه ی مو
29 – دو تا خواهر بیدیم با یه براری
30 – نزن لاف که رخت مثل پری نیس
31 – دلم می خواد برم امام رضا را
32 – خداوندا خراسون کن نصیبم
33- خداوندا مو هم یک بنده ت هستم
34 – اگر بار گران بیدیم و رفتیم
35 – مو قربون حنای پر دو دستت
36 – قد و بالات اَ دور بینم بسم نیس
37- سر کوه بلند مو باشم و تو
38 – الهی مو بمیرم تو بمونی
39 – دم کوچه بیشینم تا بیایی
40 – سر کوچه بیشینم یقه ی باز
شعر کامل مصرع چهلم
سر کوچه بیشینم یقه ی باز
کاکای بالا بلندم رفته شیراز
بیشینم تا کاکای جونیم بیایه
دو دسمال گلی او سیم بیاره
دو دسمال گلی با نار شیرین
گلابی گوشه ی دسمال بیاره
تعبیر فال :
خوب است. زیرا سخن از پایان دوری و با دست پر آمدن عزیز در سفر است.
• پانوشت:
1- کتاب قرآن و دعا
2- باز کردن سر کتاب و خواب افراد صالح از اطلاعات حاج حسن اسدی
3- توضیح از بانوخیری بداغی
4- افسار
5- توضیح از بانو سمن گل مرادی
• برگرفته از کتاب “فرهنگ مردم داریون”: نگارش و پژوهش: جلال بذرافکن
• ادامه دارد … ( قسمت بعد: جانوران در باور عامیانه مردم داریون )