اخبارفرهنگ مردم داریونهمه

فرهنگ مردم داریون/قسمت دوم: جغرافیای تاریخی داریون

به کوشش: جلیل زارع

نقش روی سنگ، بیش تر نماهای مذهبی است. نمایی شبیه به ایوان طلای امام رضا(ع) که با زیبایی تمام، کنده کاری شده است.

تُلِ جَدّی
در نزدیکی داریون کنونی قلعه ای بوده است که اندکی بعد از ترک وطن کردن مردم، به تدریج ویران گردید. این قلعه که ویرانه ی آن به نام ” تُل جَدّی ” شناخته می شود وسعتی نزدیک به هزار متر مربع داشته است. از خاک این قلعه که به مرور زمان به صورت تپه در آمده بود برای ساخت و ساز خانه های جدید استفاده شد. باقی مانده ی آن صاف شد و جزو زمین های کشاورزی درآمد. در خاک برداری این منطقه علاوه بر خمره های بزرگ نمک و جوقَن های چند گانه (۱) اسکلتی با شمشیر پیدا شده است که گفته ی کهن سالان را مبنی بر قلعه بودن آن تایید می کند؛ بنا بر سخن ایشان، این قلعه مجموعه ای مسکونی بوده که گماشتگان حاکم وقت در آن زندگی می کرده اند و پس از متروکه شدن داریون آن جا نیز به تدریج از بین می رود و به تلّی از خاک تبدیل می شود.

از سنگ قبر به دست آمده از این منطقه که هنوز موجود است (۲) تاریخی به دست می آید که مربوط به ۷۵۰ سال پیش است. این سنگ صندوق گونه، با دست و ابزارهای ابتدایی، در بلندا و پهنای ۱۷۰ در ۴۰ و ارتفاع ۵۰ سانتی متر تراشیده شده است. تنها یک قسمت آن که روی زمین قرار می گیرد باز است. گرچه بخش بزرگی از یک دیواره ی آن شکسته اما نوشته ها و نقش و نگارهای دیگر قسمت ها کاملا سالم است.

نقش روی سنگ، بیش تر نماهای مذهبی است. نمایی شبیه به ایوان طلای امام رضا(ع) که با زیبایی تمام، کنده کاری شده است. در میان نمایی دیگر با همان اندازه واژه ی مقدس “الله” به چشم می خورد. در حاشیه ی بالا یک بیت شعر فارسی با خطی خوش نقش بسته. روی سنگ با نقش های اسلیمی مانند و کلمات مذهبی و یک حدیث از نبی اکرم(ص) تزیین شده است.

مفاهیم نوشته ها مانند این عبارت عربی ” و انت خیر المنزل ” دلیلی بر سنگ قبر بودن آن است؛ هر چند فضای درون آن بسیار تنگ است و نمی توان کسی را جز به پهلو در آن جا داد. با این حال واژه ی شهید نشان می دهد که این سنگ باید متعلق به بزرگ زاده ای باشد که به مرگ طبیعی نمرده است.

تُلِی کارُمسرا
تل های کاروان سرا. چنان که از نام آن برمی آید تل ها با تپه مانندهایی که از ویران و متروک شدن کاروان سراها یا کاروان سرای بزرگی در ضلع شمال غربی داریون کنونی حکایت دارد. گرچه امروزه دیگر جز نامی از آن نیست و با از رونق افتادن کاروان ها، این کاروان سرا نیز به ابتدا به تلی از خاک تبدیل شد؛ سپس خاک آن در ساخت خانه های جدید داریون به کار گرفته شد که آن ها نیز با خشت و “نونک” (۳) ساخته می شد.

این کاروان سرا در ضلع شمال غربی داریون کنونی، کنار راهی موسوم به راه شهری قرار داشته و محل استراحت کاروان ها در مسیر شیراز – سیرجان – کرمان بوده است. از آن جا که – بنا به گفته ی سال خوردگان و شواهدی از قبیل نشست زمین و فرو رفتن قسمت هایی از خانه های مسکونی – در همین مسیر سه رشته قنات وجود داشته است می توان گفت آب آشامیدنی مورد نیاز این کاروان سرا و کارگاه های سفال سازی از این طریق تامین می شده است.

از این منطقه نیز علاوه بر ظروف سفالی مانند: خمره، کوزه، حصین (۴)، دیزی و …سکه هایی مربوط به سده ی هفتم به دست آمده است که یک روی آن عبارت ” لا اله الا الله ” و روی دیگر آن عبارت ” محمد رسول الله ” نقش بسته است. (۵)

راه شهری
بزرگراهی طولانی که از شیراز تا کرمان امتداد داشته است. بخشی از آن که در ضلع شمال غربی داریون با پهنای حدود ۳۰ متر از کنار ” تُلِی کارُمسرا ” و زمین های کشاورزی می گذشته است بین مردم به راه شهری موسوم بود. این راه با زاویه ای تقریبا ۳۰ درجه نسبت به انتهای رشته کوه بمو (۶) به سمت شمال شرقی داریون کشیده شده بود و با گذر از این کوه بزرگ به راه خود ادامه می داد.

پا نوشته:
۱-جوقن: هاون سنگی با دسته ی چوبی. برخی جوقن ها یک تخته سنگ بود که چند حفره ی ظریف در آن برای کوبیدن چیزهای مختلف کنده کاری شده بود.

۲-این سنگ قبر تابوت مانند تا اوایل انقلاب اسلامی در مسجد قدیم داریون بود. با خراب شدن مسجد، به علت ساختار گلی و گذشت زمان، این سنگ قبر به خانه ی یکی از همسایگان مسجد منتقل شد. اما اندکی بعد، سر از اراک درآورد. چندی بعد با همت و غیرت یکی از جوانان داریون به نام مرحوم مهرزاد بذرافکن و همکاری دفتر امام جمعه، به داریون بازگشت و فعلا در این دفتر نگهداری می شود.

۳-از مصالح ساختمانی خانه های گلی با ضخامت زیاد و طول تقریبی ۲۵ سانتی متر که بدون قالب و با دست زده می شد.

۴-ظرف سفالی

۵-به نقل از آقای مراد میرزایی یابنده ی سکه

۶-به آن کوه گدوُن یا گدَوان گفته می شود.

ادامه دارد… ( قسمت بعد: تاریخچه ی داریون )

برگرفته از: فرهنگ مردم داریون، نگارش و پزوهش جلال بذرافکن

امتیاز کاربران: 3.4 ( 1 رای)

1 دیدگاه

  1. با سلام . من مطا لب مربوط به زادگاهم را بسیار دوست دارم و به داریونی بودنم افتخار می کنم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا