با توجه به درگیری های سیاسی که در دوره امام محمد باقر(ع) وجود داشت، ایشان تلاش کرد جلوی بسیاری از انحرافات را گرفته و اسلام حقیقی را به همگان معرفی کنند. برای روشن شدن مبارزه حضرت با انحرافات علمی و فقهی بوجود آمده در آن عصر، در اینجا تنها به بیان نمونه هایی از این مبارزات بسنده می کنیم.
مبارزه با اندیشه خوارج
فردی از خوارج مدعی بود که علی(ع) در جنگ نهروان به خاطر کشتن خوارج گرفتار ظلم شده است. وی می گفت: اگر بدانم کسی هست که برای من ظالم نبودن علی(ع) را اثبات کند به سویش می روم. امام باقر(ع) را به او معرفی کردند. او هم گروهی از یارانش را جمع کرد و به حضور امام رسید. بعد از سخنان امام و برشمردن فضائل حضرت علی(ع) توسط یاران امام، آن مرد برخاست و گفت: من بیش از این جمع به فضائل علی آگاهم، ولی اینها مربوط به زمانی است که حکمیت را نپذیرفته بود و بعد از حکمیت کافر شد.
سخن در فضائل علی(ع) به حدیث خیبر رسید که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «فردا پرچم را به فردی خواهم داد که خدا و رسول را دوست دارد و خدا و رسول هم او را دوست دارند. بر دشمن می تازد و هرگز از میدان نبرد نمی گریزد….» امام باقر(ع) فرمود: درباره این حدیث چه می گویی؟ گفت: حدیث درست است ولی کفر علی بعد از این بود. امام فرمودند: آیا آن روز که خدا علی را دوست می داشت، می دانست که او در آینده اهل نهروان را خواهد کشت یا نه؟ مرد گفت: اگر بگویم نمی دانست کافر می شوم، پس می دانست. حضرت فرمودند: آیا محبت خدا به علی(ع) از آن جهت بود که وی در خط اطاعت خدا حرکت می کرد یا به خاطر عصیان بود؟ مرد گفت: روشن است که دوستی خدا به خاطر بندگی و اطاعت علی بود. امام باقر(ع) فرمودند: اکنون تو در میدان مناظره مغلوب شدی، از جای برخیز و مجلس را ترک کن. زیرا محبت خدا به علی نشان می دهد که علی تا پایان عمر در راه اطاعت خدا گام برمی دارد و از مسیر رضای او خارج نمی شود و آنچه کرده طبق وظیفه الهی اش بوده است..»
مرد از جای برخاست و گفت: «الله اعلم حیث یجعل رسالته؛ (کافی، ج 8، ص 349؛ بحارالانوار، ج 21، ص 26.) خدا داناتر است که رسالت خویش را در کجا قرار دهد..»
مبارزه با بدعت گذاران
امام باقر (ع) می فرمود: کسی که با گناه و ارتکاب کبائر به مبارزه با خدا برخاسته و از خود جرات نشان دهد، کافر است. کسی که روشی غیر از دین خدا پی نهد مشرک است» (بحارالانوار، ج 72، ص 222.) آن حضرت همواره با بدعتها مبارزه می کرد که نمونه ای را مرور می کنیم.
مبارزه با انحرافات علماء
در این دوره فقها به شدت فعال بودند و همین امر لزوم هوشیاری امام را می طلبید. حضرت در برابر فقهایی مثل ابوحنیفه به شدت ایستادگی می کرد. (المجالس المفیدة، ص 39؛ وسایل الشیعه، ج 18، ص 39.)
از جمله درباره اهل قیاس به زراره فرمودند: ای زراره! از کسانی که در کار دین قیاس می کنند، بپرهیز؛ زیرا آنان علمی را که مکلف به آن بودند کنار گذاشته و به چیزی پرداخته اند که به آنها سپرده نشده است. خبرها را [به ذوق خود] تفسیر کرده و بر خدای بزرگ دروغ می بندند. (بحارالانوار، ج 2، ص 304 و 308؛ وسائل الشیعه، ج 27، ص 59 و امالی مفید، ص 51.)
محمد بن طیار از اصحاب امام باقر (ع) می گوید: امام باقر (ع) به من فرمودند: آیا با مردم بحث می کنی؟ گفتم: آری. فرمودند: آیا هرچه می پرسند تو به هر حال پاسخی می دهی؟ گفتم آری! فرمودند: پس در چه زمینه سکوت کرده و علم و دانش واقعی را به اهلش ارجاع می دهی؟
امام (ع) با این سؤال به او فهماند که نحوه پاسخگویی او به پرسشهای مردم غلط است و در مسائل دینی باید به مرجع اصلی آن که ائمه اطهار(ع) هستند مراجعه کرد.
همچنین ابوحمزه ثمالی از گفتگوی امام با قتاده چنین یاد می کند: امام رو به آن مرد کرد و پرسید: تو کیستی؟ گفت: قتادة بن دعامه بصری. فرمود: تو فقیه اهل بصره ای؟ گفت: آری. فرمود: وای بر تو ای قتاده! خداوند بندگان شایسته ای را آفریده است تا حجت بر دیگران باشند. آنان اوتاد زمین و برپادارنده امر الهی و نخبگان علم خدایند، آنان را قبل از آفرینش دیگر بندگان برگزیده است.
قتاده پس از سکوتی طولانی گفت: به خدا سوگند من تاکنون در برابر فقیهان بسیار و نیز پیش روی ابن عباس نشسته ام ولی آن گونه که در برابر شما مضطرب شده ام، در مقابل هیچ یک از آنان، اضطراب مرا فرا نگرفت. امام فرمود: تو می دانی کجا نشسته ای؟ در مقابل خاندانی هستی که خدا درباره اش فرموده است: «فی بیوت اذن الله ان ترفع ویذکر فیها اسمه یسبح له فیها بالغدو والآصال.» (نور/36) و فرموده است «رجال لا تلهیهم تجارة ولا بیع عن ذکر الله واقام الصلاة وایتاء الزکاة.» (نور/37) پس جایگاه تو آن جاست که خود می دانی و ما آن خاندانیم که خدا توصیف کرده است. (اصول کافی، ج 6، ص 256؛ بحارالانوار، ج 46، ص 358)
پاسخ به پرسشها و شبهات
* فردی به امام باقر (ع) گفت: خدا از چه زمانی وجود داشت؟ آن حضرت فرمودند: وای بر تو! زمان برای موجودی است که سابقه نیستی دارد، اما خدا دارای وجود همیشگی است. (اصول کافی، ، باب الکون والمکان، ج 3)
* از آن حضرت درباره تفسیر آیه «یا ابلیس ما منعک ان تسجد لما خلقت بیدی.» («ای ابلیس! چه چیزی تو را مانع شده است از اینکه برای آنچه با دست خود آفریدم، سجده کنی؟». سوره ص/75) سؤال شد. آن حضرت فرمودند: «ید» در کلام عرب به معنای قوت و عظمت است. خداوند می فرماید: «والسماء بنیناها بأید» (سیرة الائمة الاثنی عشر، ج 3، ص 213)؛ آسمان را با قدرت و نیرو افراشتیم..»
* مردی از خوارج به امام باقر (ع) گفت: چه چیز را می پرستی؟ فرمود: خدای متعال را. گفت: آیا او را دیده ای؟ فرمود: «چشمها با مشاهده حسی او را ندیده اند، ولی قلبها به حقیقت ایمان خدا را یافته اند. خدا را به وسیله مقایسه نمی توان شناخت و با حواس نمی توان درک کرد و شباهتی با آدمیان ندارد. خدا به وسیله نشانه ها و آیاتش، وصف و شناخته می شود و در حکم و داوری اش هرگز ستم نمی کند. این همان خدایی است که جز او معبودی نیست. (الاحتجاج، ص 321.)
سالروز شهادت حضرت امام محمد باقر(ع) تسليت باد.
ای کبوتر که نشستی روی گنبد طلا ——- شب و روز پر میزنی تو حرم امام رضا
من کبوتر بقیع ام با تو خیلی فرق دارم ——- جای گنبد سرمو رو خاک قبرا میذارم
اونجا هر کی میپره زائر افلاکی میشه ——– تو بقیع بال پر کبوترا خاکی میشه
اخر برت حرم میسازیم
اخر برات یه گنبد طلا میسازیم ——– شبیه گنبد امام رضا میسازیم
اللهم عجل لولیک الفرج
شهادت این امام همام بر مسلمین جهان تسلیت باد …
باسلام ازخداوندمتعال میخواهیم که بصیرتی روشن به همه ماعناعت نمایدودرهمه حال ماراازظلمت وتاریکی به شناخت راهی روشن هدایت نماید