دودج

قلعه دودج؛بنای خشتی بازمانده از دوره سلجوقی

تهیه و تنظیم:ک . شعبانی از روستای دودج|

      روستای دودج واقع در بحش مرکزی شیراز هفت فرسنگی(تعبیر قدیم هفت فرسنگ است و الان نزدیک به ۴۲ کیلومتر است) شرق شیراز (در مسیر جاده شیراز – خرامه) واقع شده که دارای قدمت تاریخی بیش از هزار سال است.

نام دودج در نقشه‌های قدیمی ایران و در نرم‌افزارهای جغرافیایی مهم جهان به اسم دودج یا دوده (که تعبیر عامه مردم منطقه است) مشخص گردیده است. روستای دودج از سمت جنوب به کوه، سمت غرب دشت زی خوان و از سمت شمال و غرب دشت دودج منتهی می‌گردد. چندین تپه تاریخی در اطراف روستا وجود دارد که هنوز مورد بررسی باستان‌شناسی قرار نگرفته و به نامهای تل دز، تل گبر، شیر سرخ و… معروف است که این تپه‌ها محل زندگی بوده و آثار ظروف و وسایل اولیه زندگی روی این تپه‌ها قابل مشاهده است و نشان از قدمت بیش از هزار سال می‌باشد.این تپه ها توسط پاسگاه انتظامی دودج مورد حفاظت قرار می گیرد. یکی دیگر از آثار تاریخی بقعه امامزاده ابراهیم(ع)، از نوادگان حضرت موسی ابن جعفر(ع) که در ضلع جنوبی روستا واقع شده است. امامزاده ابراهیم(ع) در حدود سال ۲۵۶ هـ.ق در زمانی که احمد ابن موسی (ع)(شاه چراغ) از مدینه عازم طوس بوده است به دست حاکم وقت مطلق خان شهید گردیده است. این امامزاده بزرگوار یکی از همراهان احمد ابن موسی (ع)بوده است که مردم این منطقه ارادت خاصی به این امامزاده دارند.

قلعه دودج
قلعه دودج

شغل اصلی مردم این روستا کشاورزی و دامداری بوده و هست. رشته قناتی واقع در جنوب روستا که از شرق به غرب منتهی می‌شده و دارای آب فراوانی بوده است رونق کشاورزی و دامداری در این منطقه را به حد بالایی رسانده بود که به علت استفاده نا صحیح و غیراصولی این رشته قنات که خروجی آب آن در پایین بقعه امامزاده ابراهیم (ع)بوده است در سال ۱۳۴۲ هـ ش خشک شده که مخروبه‌هایی از رشته قناتها هنوز باقی است. رشته قنات دیگری در کوههای جنوبی روستا در راستای جنوب (کوه روچه) به شمال (کوه زی خوان) واقع شده که دشت سرسبز و پربار سمت شرق روستا آبیاری می‌شده که هنوز این رشته قنات باقی است و محل تفریح و کوه نوردی است. دشت سمت شرق روستا به اسم زی خوان به معنی سفره گسترده یا پربار و دشت قسمت شمالی و غرب به زمینهای دودج معروف است. مهمترین اثر تاریخی روستا، قلعه دودج می‌باشد که در حدود ۱۰ هکتار وسعت و دارای ۹ برج و دو درب ورودی بوده و دو برج در بیرون قلعه که هر دو سمت شرق روستا در دشت زی خوان (چاه برجی، برج حاجی آقا) جهت امنیت بیشتر روستا احداث گردیده بودند و برجی دیگر در دشت دودج، قسمت غرب دودج (برج فصیحی) نیز وجود داشته که متأسفانه تمامی این آثار یا به کل از بین رفته یا فقط مقداری خاک از آنها باقی است.

قلعه هنوز مسکونی است و دو برج در قسمت شمالی، یک برج شمال شرق و یک برج جنوب غرب به صورت خشت و گل هنوز پابرجاست و یک برج در قسمت شمال غرب که معروف به برج پاسگاه است به صورت سیمانی بازسازی شده است. این قلعه دارای صاحب بوده است و اشخاصی به نامهای قوام الملک، قوام جعفرخان فصیحی، قوامی شازده صاحبان این قلعه بودند که توسط کدخدا اداره می‌شده است. این قلعه تا سال ۱۳۵۷ همچنان ابهت و شکوه خود را حفظ کرد، تا اینکه برخی افراد برای تصرف زمین‌های اطراف قسمت اعظمی از آن را ویران و مردم را به زندگی و خانه سازی در بیرون قلعه تشویق نمودند. تعداد اندکی از مردم تنها توانستند قسمتی از آن را حفظ کنند.

بنای تاریخی قلعه دودج که رو به نابودی است از معدود بناهای خشت و گل بازمانده از دوره سلجوقی است. که در ارتفاع ۱۶۹۶ متری از سطح دریا در۴۲ کیلومتری شمال شرق شیراز (شیراز – خرامه) واقع شده، برجی مربعی شکل به طول ۲۶۰ متر و چهار برج در اطراف که در ضلع جنوبی و شمالی دو درب ورودی بزرگ قرار داشته و دو طرف هر درب برج بوده و یک برج هم در وسط ضلع شرقی که هر برجی به ارتفاع ۱۰ متر و قطر تقریبی ۵ متر بوده است(در مجموع ۹ برج). دیواره‌های قلعه از گِل و به عرض 5/1 متر که گِل آن از اطراف قلعه برداشته و دورتادور قلعه خندق ایجاد شده و دیوارها از پایین به بالا عرض کمتری دارد. روی سر دیوارها از نِی و چوب به صورت کامل پوشیده شده که از خطر فرسودگی در برابر باران جلوگیری نماید. درب جنوبی قلعه در مسیر راه شیراز-سیرجان بوده که در آن قسمت قهوه خانه و کاروانسرای کوچکی برای استراحت مسافران راه احداث شده بوده، خانه‌های داخل قلعه کوچک به هم نزدیک و از جنس خشت و گِل بوده است. اکثر خانه‌ها دو طبق بوده و از راه پشت بام به هم مربوط بوده اند. کوچه‌ها باریک و با عرض نزدیک به 5/1تا ۲ متر بوده و دسترسی به قلعه و فتح آن بسیار مشکل. بوده است.درون قلعه، نزدیک به درب ضلع جنوبی حمامی عمومی (که آثار آن هنوز پابرجاست) به صورت گود و خزینه وجود دارد. آب مصرفی هر خانه از چاه‌هایی که در حیاط داشته اند بدست می‌آمده است.

آسیاب دودج
آسیاب دودج

 دیگر اثر تاریخی که باعث رونق و مهم تلقی شدن روستا از نظر جغرافیایی می‌شده راه ارتباطی روستا با شیراز که در قدیم به راه خیرآبادی معروف بوده و هنوز مورد استفاده است، از روستا عبور می‌کرده و راه ارتباطی شیراز – خرامه – سیرجان بوده است. از آثار دیگر این روستا که در نوع خود جالب نیز هست، آسیاب آبی که در تنگه زی خوان و در مسیر آب رشته قنات زی خوان است و با آب از بالای این ساختمان مخروبه که اثر کمی از آن باقی است به پایین می ریخته و با استفاده از توربینهایی سنگ آسیاب می چرخیده و مردم گندمهای خود را به آرد تبدیل می‌کرده اند.

از جمله آثار تاریخی این روستا، مقبره امامزاده ابراهیم(ع) است که در دامنه کوه قرار دارد. قبرستان این امامزاده نیز از آثار تاریخی بسیار ارزنده این روستا به حساب می آید. متأسفانه درسالهای اخیر در پی تاراج میراث فرهنگی روستا دهها سنگ قبر با قدمت بیش از ۷۰۰ سال از قبرستان اطراف امامزاده به سرقت رفته است. این سنگ قبرها شامل سنگ قبرهای تخت و دهها شیر سنگی است که توسط تاراج گران میراث فرهنگی به سرقت رفته و به صورت مخفیانه یا به خارج منتقل شده و یا اکنون در ورودی‌های باغات و منازل افراد متمول در مناطق مختلف کشور قرارگرفته است.

امیدواریم این بقایای باقی مانده از قلعه ی شکوهمند روستای دودج در مرحله ی اول با تلاش تمامی دلسوزان میراث فرهنگی بتواند در مرحله ی اول به ثبت ملی برسد و در مرحله ی بعد بتوان قسمتی از آن را باز سازی کرد که مطمئنا نظر گردشگران زیادی را به خود جلب خواهد کرد انشالله روزی برسد که برخی افراد به خود آیند و نگذارند بقایای باقی مانده از این قلعه ی تاریخی با خاک یکسان شود این تاریخ منطقه است که دارد می سوزد …

عکس ها:علی مختاری

39 دیدگاه

  1. با سلام ممنون از توجه مسئولین سایت داریون نما به روستای دودج منتظر رسانه ای تر شدن اینگونه اخبار هستیم

  2. متاسفانه در حال حاضر در کنار این برج ها فضولات حیوانی ریخته شده است که شورای روستا باید فکری به حال اینگونه موارد بنماید …

  3. جالب است بدانید این برج ها دوطبقه هستند یعنی در وسط برج سقف زده شده که شاید عامل پابرجا بودن این برج ها نیز همین سقف ها باشد ممکن است …

  4. علی آقا سلام

    مرسی جالب بود ولی تو قسمت اخبار نیمه نهایی یه مرور بکن چندتا اصلاحیه داری انجام بده مرسی

  5. قابل توجه مسولین
    این مطلب را خیلی وقت پیش خوانده بودم نمیدونم چرا وقتی میخونم حسابی دلگیر میشم ازخودمون بیشتر که هیچ کاری برای نگه داری این اثار باستانی نمیتوانیم انجام بدهیم وتازه بعضی مواقع به نابودیشم عجب کمک میکنیم!

    1. سلام در صورتی که شما ساکن دودج باشید بهتر می توانید راه حل هایی برای تخریب نشدن بیشتر این بناها پیدا کنید…

  6. عکس ها گویای این مطلب هست که زیاد هم مورد حفاظت قرار نمی گیرند!
    آخرین آدامس فرگوسن در موزه نگهداری می شود و آثار باستانی ما تبدیل به زباله دانی می شود…

  7. با سلام به نویسنده و جمع اوری کننده مطلب بالا
    اگر مطلب بالا در چند قسمت منتشر میشد بهتر بود .الان تمام جاهای دیدنی دودج خلاصه گرد اوری شده است که کمی هم طولانی شده.
    ولی رویهمرفته زیبا بود .
    با تشکر از جنابعالی

  8. کاس مسئولین بیشتر به فکر بودند و مردم هم بیشتر مراعات میکردند تا اینچنین آثار فرهنگی که پیشینه و میراث گذشتگان و نشانه هویت ماست نابود نگردد.

      1. ای کاش مسئولین یا ای کاش ما ؟

        ای کاش مسئولین بحث دیگه ست ! برای ای کاش خودمون چه کار میخوایم بکنیم ؟

        دست رو دست بذاریم و بگیم : « دستت نمی رسد که بچینی گلی/ بنشین و نگاهش کن ؟ » این طوری هاست عزیز؟

  9. یه نکته بگم به خودم به شما به همه ی دودج ی ها که این مطلبو رو میخونن کاش به اندازه حرفهای که میزدیم خود استین بالا میزدیم کاری برای حفاظت از این اثار برمیداشتیم
    شما که به نظر میرسه اقا هستید شاید در پیش قدم شدن در حفظ داشته هایمان بهتر بتوانید قدم بردارید تا ما
    شما که لقب دودج قدمت فرهنگ ادب مذهب را یدک میکشد وظیفه بس بزرگتر از امثال ما دارید باید چیزی باشد باید اثری بماند تا به قدمت دودج افتخار کنیم باید کسی باشد تا فرهنگ غنی که ما از ان دم میزنیم را اجرا کند پس به حکم همان ادبی که شما گفتید ز حداقل قدمی به جلو بردارید قبلا هم در دودج کسانی بودند که پا در ابادانی زییایی دودج برداشته اند اما متاسفانه حمایت نشده اند حداقل هر که هرکاری که بتواند انجام بدهد پیشقدم شود مسلما افراد زیادی میتوانید جمع اوری کنید هم به حفظ اثار کمک کنید هم به نامی که برای خود انتخاب کرده اید افتخار کنید …………

    1. با سلام می بایست کمپینی جهت جمع آوری امضا تهیه و به سازمان میراث فرهنگی ارسال نماییم…

      1. سلام…
        این کار عملی است و اگر کمر همت ببندید و فقط در حد حرف نباشد به گمانم جواب بدهد. من برای جای خاصی که بماند، این کار را سالیان پیش انجام دادم لطف خدا شامل حالمان شد و به ثمر نشست. پس شدنی است اگر بخواهید.

  10. بنده به سایت سازمان میراث فرهنگی و همچنین باشگاه خبرنگاران جوان ایمیل فرستاده ام انشالا که مسئولین مربوطه به خود ایند…

    1. جسارت بنده را ببخش عزیز ! به ایمیل و مسئولین و… بسنده نکن که سرشون شلوغه و این ایمیل هم به سرنوشت n تا ایمیل دیگه دچار میشه !

      تو مملکت ما باید پاشنه رو ورکشید و افتاد دنبال کار ! پاشنه ها را ور بکشید !

      1. بازم حلال کن گستاخی منو !

        این دیگه از اون حرفاست ! خودتون پیشنهاد میدید و خودتون هم آیه ی یاس میخونید ؟ بله با این نظر نمیشه !

        عزیز من، بگو میشه و برخیز ! اونوقت اگه تو سعی کردی و تا آخر رفتی و نشد، بگو من موظف به انجام تکلیف بودم و خدا هم خودش میدونه که تا آخر رفتم، قرار نیست نتیجه را من رقم بزنم ! کار یکی دیگه ست ! هر چی خودش بخواد !

        حداقل این حرف های نا امید کننده تو کت من یکی نمیره ! به من و تو چه که میشه یا نمیشه ! من و تو باید به وظیفه مون عمل کنیم. اگه تصمیم جدی بگیریم و پاشنه ها را ور بکشیم اونوقت اگه خدا بخواد میشه عزیز ! افتاد ؟

      2. از گابریل گارسیا مارکز پرسیدند:
        اگه بخواهی یه کتاب صد صفحه ای در مورد امید بنویسی،
        چه میـــــنــویـســی؟
        پــــــــاســخ داد:
        99 صفحه رو خالی می گذارم. صفحه ی آخر و سطر آخر می نویسم
        امید آخرین چیزی است که می میرد…

    1. نخوایم می خوریم ! و بخوایم نمی خوریم ! حالا شما دودجی های یک رگه و دو رگه، کدوم طرفی هستید ؟ می خواید یا نمی خواید ؟

      میدونید که ؟ با حلوا حلوا گفتن ، دهن شیرین نمیشه ! باید حلوا رو تا تازه ست چشید ! این و اون طورکی هاست به گمونم !

      1. با سلام ما تلاشمون رو انجام می دهیم و مامور به تکلیفیم، پیشنهاد می شود محلی را برای جمع آوری امضا جهت مقابله با تخریب بیش از حد قلعه ی تاریخی دودج بر روی سایت داریون نما قرار بدهید و همچنین جهت ثبت این بنای تاریخی باز مانده از دوره ی سلجوقیان. ممنونم

  11. روی چیزی که میخوای به اون برسی متمرکز شو نه چیزی که نمیخوای بهش برسی
    انرژی تو اون چیزی رو که بهش فکر میکنی برات جذب میکنه چه درست باشه چه غلط چه منفی باشه چه مثبت

  12. یک……
    یک درخت میتواند شروع یک جنگل باشد
    یک لبخند میتواند آغازگر یک دوستی باشد
    یک دست میتواند یاریگر یک انسان باشد
    یک واژه میتواند بیانگر هدف باشد
    یک شمع میتواند پایان تاریکی باشد
    یک خنده میتواند فاتح دلتنگی باشد
    امید میتواند رافع روحتان باشد
    یک نوازش میتواند راوی مهرتان باشد
    یک زندگی میتواند خالق تفاوت باشد
    امروز آن “یک” باشیم…..!!

  13. سلام دودج جان
    کدام قلعه ؟؟
    مگه از قلعه هم چیزی مانده که بخواهیم امضا جمع اوری کنیم ؟؟
    خداییش کجای قلعه دیگه پا برجاست؟
    این کارو باید قبلا انجام میشد عزیز دل برادر
    باید کسانیکه که تیشه به دیوار قلعه زدند رو مورد بازخواست و شماتت قرار داد!!
    اگه اینم قلعه واقعا سام مانده بود یک میراث گردشگری فوق العاده در دودج و منطقه داریون بود
    وی الان کجاست این قلعه با ابهت و پر رمز و راز؟
    گریه

  14. با سلام هنوز حدود بیست در صد از آن بنا مانده هنوز هم کسانی هستند که می خواهند همین سه برج دیگر هم نباشد پس باید ثبت شود علی عزیز من و شما خوب می دانیم چه کسانی در خراب کردن قلعه نقش داشتند ولی شما بهتر می توانید معرفی کنید این قلعه را به رسانه ها چون شغل شماست علی عزیز دست به کار شو… خبر فنا شدن قلعه را تیتر کن ما از تو توقع داریم….زمانی که بنای این قلعه خشت اول را گذاشت حمایت ما را می دانست حمایت کن منتظریم…

  15. سلام دوستان عزیز-همشهریهن عزیز
    انسان تا چیزی را از دست نده فدر اون را نمیدونه
    همتی باید همگانی .حرف زدن وشعار دادن تنها گره ای را باز نمیکنه
    بنده پیشنهاد میدم هر کسی عکس قدیم اماکن دودج وداریون یا مناطق همجوار را داره به اشتراک بزاره تا بقیه بدونند چی داشتیم وباید به کدام سو حرکت کنیم
    با سپاس

  16. بابام وقتی بحث قلعه وسط میاد ، میگه : خدا خیر نده فلانی رو که با تکیه بر این دلیل که قلعه شده محل تجمع … ها و … ها ، اقدام به تخریبش کرد .
    حالا واقعا چی بگیم ؟؟
    بی خیال خدا عاقبتش رو به خیر کنه.

  17. چند مدت پیش با اقواممون رفتیم توی قلعه و با خونه هایی که هنوز پا پرجا بودند عکس گرفتیم که یکی از عکسا خیلی زیبا شده بود ، اما متاسفانه توی ایام عید امسال که اومدم دودج باز رفتم توی قلعه و توی گوچه ای که هنوز وجود داره ، دیدم که کلا اون نمایی که عکس جالبی از خودش به جا گذاشته بود ، خراب شده ]
    یه خونۀ دو طبقه، توی یه کوچه که دیواره های دو طرف اون کاه گلی و درختا از رو دیوار دارن کوچه رو نظاره میکنند.

    فقط میتونم بگم حیفش …
    🙁

  18. سلام هاشم جان …

    ممنون از احساس مسئولیتتون در قبال میراث فرهنگی منطقه داریون.

    همه باید دست به دست هم بدهیم و فرهنگِ حفظ آثار باستانی منطقه امان را در بین مردم فهیم و آگاه زادگاهمان نهادینه کنیم.

    این طوری هاست عزیز و باقی هم بقایتان …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا